Angkor archeologisch park

Voor heel wat mensen is Angkor Wat dé reden om Cambodja te bezoeken. De tempel sprak ook heel erg tot mijn verbeelding. Toen ik mijn reisplannen begon te maken, ontdekte ik dat het archeologisch park waarin Angkor Wat zich bevindt, wel 400 km² groot is en dat er daar heel veel tempels staan. Ik zou geen goede historica zijn, als ik niet meteen plannen begon te maken om meerdere dagen tempels te kijken.

1. Praktisch

1.1 Tickets

Tickets voor Angkor archeologisch park kosten $37 voor 1 dag, $62 voor 3 dagen en $72 voor 7 dagen. Als je een beetje geïnteresseerd bent in archeologie en tempels bezoeken, raad ik aan om zeker het ticket voor 3 dagen te kopen. Met een ééndagsticket kan je de hoogtepunten bezoeken, maar mis je echt een heleboel bijzondere tempels.

De ticketshop bevindt zich nog een eindje van de tempels, maar toevallig wel vlak aan het resort van de eigenaar van de shop... Corruptie, weet je wel. De locatie is op de hoek van Street 60 en Apsara Road.

Op jouw ticket staat jouw foto. Die nemen ze in de ticketshop. Een ticket is dus altijd persoonlijk en kan je niet doorgeven. Het wordt gecontroleerd wanneer je het park binnenkomt en bij elke tempel. En geloof me, ze kijken naar de foto! Op de derde dag mocht ik bijna niet binnen, omdat de man mij niet herkende op mijn, toegegeven erg slechte, foto, ondanks dat ik dezelfde sjaal droeg.

Wanneer je een meerdagenticket koopt, moet je niet op 3 of 7 aaneensluitende dagen het park bezoeken. Het ticket voor 3 dagen moet je opgebruiken binnen de 10 dagen en het ticket voor 7 dagen moet je opgebruiken binnen de maand.

De ticketshop is open van 5u tot 17u30. Als je een meerdagenpas hebt, ga je dus best niet de eerste dag de zonsopgang bekijken, omdat je misschien te lang in de rij staat voor een ticket. Als je jouw ticket na 17u koopt, mag je die dag nog de zonsondergang gaan bewonderen in het park, en geldt jouw ticket voor de dag erna.

1.2 Verplaatsen

Je kan het park met de fiets, elektrische fiets/scooter, tuktuk of wagen bezoeken. Toeristen mogen in Siem Reap, en zeker in het park, niet met een gewone motorscooter rijden. Daarom hebben de slimme Cambodjanen dus het systeem van de elektrische fiets/scooter opgezet. Er zijn ook verschillende oplaadpunten doorheen het park. Bij Green e-bike vind je hier meer informatie over.

Persoonlijk raad ik wel aan om een tuktuk-driver voor de dag te charteren. Veel hostels en hotels bieden tours aan, maar dan zit je vast aan een strak tijdschema. Bovendien betaal je dan ook tegen de 20 dollar en kan je niet rustig de tempels bekijken en ben je vaak snel weer thuis. Een eigen tuktuk-driver voor de dag kost tussen de 20 en 35 dollar per dag normaal gezien. Het hangt er een beetje van af of je hem voor 1 of meerdere dagen inhuurt en of hij ook een officiële gids is of niet.

Officiële gidsen herken je aan hun kostuumpje met bruin hemd. Zij mogen mee de tempels in en kunnen je ter plekke uitleg geven. Gewone tuktuk-drivers zijn goedkoper, maar mogen de tempels niet mee binnen. Zelf koos ik niet voor een gids, omdat mijn Rough Guide best veel uitleg voor de tempels had. Ook gewone tuktuk-drivers kunnen wel een beetje uitleg geven. Mijn chauffeur, Meas Moeun, heeft veel ervaring en wist mij zo goed mogelijk rond de hordes Chinezen en grote bussen te loodsen. Soms had ik zelfs tempels voor mij alleen! Een goede chauffeur zorgt ervoor dat je jouw tijd in het park zo efficiënt mogelijk besteedt en geeft je nog koud water ook. Bovendien kan het er erg warm worden, en dan is zo'n afdakje van een tuktuk een welgekome verkoeling. En je steunt er ook nog eens de lokale bevolking mee. Er zijn heel veel tuktuk-drivers en die moeten allemaal hun gezin zien te onderhouden. Het is voor hen niet makkelijk om rond te komen, daarom vond ik het belangrijk om een chauffeur in te huren.

Wil je toch een officiële gids anex chauffeur of verschillende chauffeurs vergelijken? Dan raad ik je aan om lid te worden van de facebookgroep Inside Cambodia. Zij hebben een document met een lijst van tuktuk-drivers en gidsen die door andere mensen al zijn uitgetest en goed bevonden.

1.3 Openingsuren

De ticketshop is open van 5u tot 17u30.

De meeste tempels zijn open van 7u30 tot 17u30. Er zijn enkele uitzonderingen:

Angkor Wat en Srah Srang: 5u-17u30
Pre Rup: 5u-19u
Banteay Srei: 7u30-17u

Je kan het park zelf in van 5u tot 19u.

1.4 Inpaklijstje

Hier vind je een algemeen inpaklijstje, dat je voor al je vakanties kunt gebruiken. Hieronder vind je enkele zaken die je voor deze trip zeker niet mag vergeten.

Reisgids: Je kan de info op deze website natuurlijk al op je gsm-schermpje zetten, maar over het algemeen is de 4G-verbinding in het archeologisch park vrij slecht. Daarom raad ik aan om wel een papieren reisgids mee te nemen, als je geen officiële persoon-gids inhuurt Zelf had ik de Rough Guide to Cambodia mee. Hier vind je over de meeste tempels wel goede info terug en speciale dingen waar je zeker op moet letten.
Lange losse broek of rok: Je moet in het hele park deftig gekleed gaan. Dit houdt dus in dat je knieën bedekt moeten zijn. Ik raad zelf aan om een lange losse broek aan te doen, omdat dit het handigste is om over de stenen te klauteren, en je benen zo beschermd zijn tegen zon, stof en muggen.
Dunne brede sjaal, pareo of sarong of een hemd met lange mouwen: Ook je schouders moeten bedekt zijn. Ik vond het handig om iets met lange mouwen te dragen, omdat de zon kan branden.
Zonnecrème: Sommige tempels liggen in de schaduw, andere tempels liggen in de vlakke zon. Smeer genoeg zonnecrème, of je komt terug met een kreeftenvelletje.
Anti-muggenspul: Zeker in de buurt van de waterpartijen en tussen de bossen zitten wel wat muggen en ander ongedierte. Goed sprayen of smeren is de boodschap!
Gesloten schoenen: Gelukkig moet je niet op blote voeten de tempels in! Gesloten schoenen zijn wel erg handig. Het oppervlak om te wandelen is vaak heel oneven en met slippers kan je je erg bezeren. Bovendien worden je voeten dan ook onwijs vuil.
Drinkbus met filter: Neem zeker deze drinkbus mee, om toch een of twee flesjes water te besparen. Zo bespaar je de tuktuk-chauffeur ook de kost van die flesjes.
Powerbank: Geloof je, je gaat veel foto's maken. Met deze powerbank kan je je gsm zo'n 4 keer volledig opladen, zodat je zeker elk mooi stukje van elke tempel (ik pleit schuldig) kan fotograferen.

2. Tempels

2.1 Algemene achtergrond

Het Angkor archeologisch park bestaat uit verschillende tempelcomplexen. De meeste van deze tempels zijn hindoeïstisch, het boeddhisme is pas later naar Cambodja gekomen.

Veel tempels hebben een gelijkaardige plattegrond, die de mythologische hindoeïstische kosmos uitbeelt. In het hart van het complex vind je vaak, zoals bij Angkor Wat, vijf torens die de berg Meru uitbeelden, de thuis van de goden en het hart van het universum voor zowel het hindoeïsme als boeddhisme. Er zijn vaak ook slotgrachten. De toegangswegen worden vaak geflankeerd door naga-balustrades. Dit zijn balustrades met een slangehoofd en slangenlijf dat wordt vastgehouden door verschillende goden en demonen.

De naga-balustrades verwijzen naar een heel populaire legende, die ook op verschillende tempelreliëfs voorkomt: het karnen van de oceaanmelk (de samudra manthana). Dit is een ontstaansmythe uit het hindoeïstische epos Bhagavata Purana. De slang Vasuki is rond de berg Mandara gedraaid. De devas (goden) en asuras (demonen) trekken elk aan een kant van de slang, in de hoop om zo de oceaanmelk te kunnen karnen. Hierdoor zou namelijk het nectar van de onsterfelijkheid onstaan. Onze goede vriend wikipedia heeft het volledige verhaal staan, voor de geïnteresseerden.

De meeste tempels in het Angkor gebied zijn staatstempels. Dat betekent dus dat ze in opdracht van een koning werden gebouwd. Hier gold het principe: nieuwe koning, nieuwe tempel en dan liefst groter dan de tempel van de vorige koning. In de Angkor-periode verhuisde de hoofdstad dus per koning. Want ja, deze tempelcomplexen zijn niet alleen tempels, maar eigenlijk hele steden. De hoofdtempel was eigenlijk de privétempel van de koning, maar de gebouwen errond waren meestal publiekelijk toegangkelijk. Er zijn kloosters, bibliotheken, woonvertrekken,...

2.2 Route

In een typische eendagsroute voor het archeologisch park zitten de zonsopgang bij Angkor Wat, de tempel zelf, Bayon en Ta Prohm, al dan niet aangevuld met een of meerdere kleinere tempels. Dit is eerder het "kleine circuit".

Bij meerdaagse tickets heb je de kans om een zonsopgang en een zonsondergang mee te maken, het kleine en grote circuit te bezoeken en de verder afgelegen tempels Banteay Srei en Beng Mealea. Deze laatste tempel is nog maar heel recent toegevoegd aan het ticket voor het Angkor park en ligt aan de hele andere kant van Banteay Srei. Je vraagt best aan je chauffeur hoe je deze best inplant in je dagen. Ze zijn alletwee wel absoluut de verplaatsing waard.

Hieronder bespreek ik alle tempels die ik op drie dagen heb gezien. Ik vond ze allemaal fantastisch. Ik heb enkele tempels doorgegeven aan mijn tuktuk-driver op voorhand, en hij heeft samen met mij dan een planning opgemaakt. Je krijgt de tempels te zien in de volgorde dat ik ze bezocht heb. En omdat ik voor een keer trots ben op mijn foto's, kan je er op klikken om ze te vergroten!

2.3 Preah Khan

Op de eerste dag kwam mijn tuktuk-driver me halen om 10u. Op deze manier stond er echt niemand meer aan de ticketshop en kon ik dus vlotjes mijn kaartje kopen. We zouden op de eerste dag de zonsondergang zien, dus we hadden nog wel wat tijd.

De eerste stop was Preah Khan. Deze tempel uit de 12e eeuw is niet zo heel bekend, geheel ten onrechte. Dit gigantische complex werd door koning Jayavarman VII en was tegelijk een tempel, klooster en universiteit. Er werkten meer dan 1000 onderwijzers en 97.840 bijkomstige personeelsleden. Er moest dagelijks wel 10 ton rijst aangerukt worden! In 1191 werd de tempel gewijd aan meerdere goden, zoals Buddha, Shiva en Vishnu, en nog 282 anderen. In alles een megacomplex dus, en een perfecte eerste kennismaking met het archeologisch park omdat het er vrij rustig is.

Zoek zeker aan de oostkant naar het terras van de Hal van de Dansers, met mooie reliëfs van apsara-dansers. Apsara-dansers zijn heilige dansers die ontstaan zouden zijn door het karnen van de oceaanmelk. Het gebouw met twee verdiepingen dat je op de derde foto ziet, is ook heel bijzonder. Men denkt dat hier vroeger het heilige zwaard (de vertaling van Preah Khan) werd bewaard. Dit zwaard was een wapen dat door Jayavarman II werd doorgegeven aan zijn opvolger. De Cambodjanen geloven nog steeds dat degene die het zwaard in zijn bezit heeft, recht heeft op de troon van het land.

2.4 Neak Pean

De laat twaalfde eeuwse tempel van Neak Pean is zoals je op de vierde foto kan zien niet bepaald groot. De weg er naar toe is echter fantastisch. Je wandelt over een houten brug over een groot meer (de Northern Baray) er naar toe. Het geheel geeft meer het gevoel van een soort tuin te zijn dan een tempel, want ook het heiligdom ligt in een waterpartij. Men denkt dat deze waterpartij Anavatapa moet voorstellen, een mythisch meer in de Himalaya met helende krachten.

2.5 Ta Som

Ta Som is een kleine twaalfde eeuwse tempel die, net als Preah Khan, door Jayavarman VII werd gebouwd en door zijn opvolger Indravarman II werd uitgebreid. Ook hier komt niet heel veel volk langs, maar ook hier is dit geheel onterecht. De jungle doet al honderden jaren haar best om Ta Som op te slokken, en dat maakt de tempel net zo sfeervol. Loop zeker helemaal door naar achteren. daar vind je de wurgvijg die ik op de laatste foto heb staan.

2.6 East Mebon

De East Mebon werd in 953 gebouwd door koning Rajendravarman voor zijn ouders. De tempel was vroeger gelegen in een groot meer, de East Mebon, dat nu droog staat. Het is vooral een hoge hoop stenen, maar wel leuk om eens op te klauteren. Er zijn weinig versieringen aangebracht qua reliëfs, maar men vermoed dat er vroeger wel kleurrijk plaasterwerk en schilderingen op de muren waren aangebracht.

2.7 Banteay Kdei

Banteay Kdei werd in de late 12e eeuw door Jayavarman VII gebouwd als een boeddhistisch klooster. De gebouwen werden tot 1960 gebruikt, hoewel je dat nu echt niet meer zou zeggen. Ondanks de vrij continuë bewoning, zijn er toch veel stukken ingestort. Men vermoedt dat ten tijde van Jayavarman VII er minderwaardige zandsteen werd gebruikt, in combinatie met slechte bouwtechnieken. De tempel is vrij groot en heeft hele mooie reliëfs van apsara danseressen, zoals je op de vijfde foto kan zien. In het midden kan je ook een moderner boeddhabeeld vinden, waar de Khmer nog steeds komen bidden. Over het algemeen is het hier vrij rustig, dus je kan hier veel mooie foto's nemen.

2.8 Srah Srang

Srah Srang is een meer recht tegenover de tempel van Banteay Kdei. Het meer werd in de 10e eeuw uitgegraven en rond 1200 nog verder aangepast. Momenteel is het 700 bij 350 meter groot en staat er nog veel water in. Het is fijn om hier even uit te blazen, omringd door wachtleeuwen en naga-ballustrades. Men vermoedt ook dat er vroeger in het midden van Srah Srang een tempel stond, want er is in het water een basis van een gebouw gevonden. Je kan hier ook de zon zien opkomen boven het water.

2.9 Pre Rup

Pre Rup is een grote massieve tempel. Niet speciaal mooi, maar wel een goede plek voor de zonsondergang te aanschouwen. Ik raad je aan om wel op tijd te gaan, zodat je tijd hebt om de tempel te verkennen, en een goed plaatsje uit te kiezen voor de zonsondergang. Het wordt er snel vrij druk, maar je kan er nog wel een boekje lezen of zo terwijl je wacht.

De tempel werd gebouwd in het midden van de 10e eeuw door Rajendravarman en is gewijd aan Shiva.

2.10 Angkor Wat

Dag 2 begon met de zonsopgang aan Angkor Wat. Zoals je op de eerste foto kan zien, staat er dan heel veel volk rond de vijvers om de reflectie van Angkor Wat te kunnen fotograferen. Ik bleef wat verder staan, zodat ik er echt kon van genieten. De meeste mensen bezoeken Angkor Wat meteen na de zonsopgang. Je gaat beter na de zonsopgang weer weg (langs de achterkant, zie foto 3) en rijdt dan meteen door naar Ta Prohm. Het is immers altijd druk in Angkor Wat, maar Ta Prohm is in de ochtend nog lekker rustig.

Persoonlijk vond ik het trouwens het vroege opstaan wel waard, die zonsopkomst. En ik had niet eens zon. Angkor Wat vervulde echt die kinderdroom die ik had, hoewel het misschien niet de mooiste tempel van het park is.

Angkor Wat werd tussen 1113 en 1150 gebouwd door Suryavarman II. De meeste tempels in het archeologisch park zijn naar het oosten gebouwd. Angkor Wat is naar het westen, de dood, gebouwd. Een theorie zegt dat de tempel misschien als graf zou moeten gediend hebben voor Suryavarman II na diens dood. Een andere populaire theorie zegt dan weer dat de tempel naar het westen gericht is, omdat die windrichting geassocieerd wordt met de hindu-god Vishnu, aan wie de tempel gewijd is.

Ga in het heiligdom ("gopura") zeker op zoek naar een achtarmig standbeeld van Vishnu, dat meer dan drie meter hoog is. De muren van de derde omwalling zijn helemaal versierd met bas-reliëfs. Er zijn ook veel reliëfs van apsara-danseressen te vinden. Het complex is echt groot, dus je bent wel een tijdje bezig om alles te bekijken. En geen nood, er zijn altijd wel plekken waar niet zo veel volk is.

2.11 Prasat Kravan

Ik was vrij snel weer weg van Angkor Wat na de zonsopgang, dus ik was nog wat te vroeg om Ta Prohm binnen te gaan. Mijn chauffeur is daarom bij Prasat Kravan gestopt. Ik was helemaal allen bij deze kleine tiende eeuwse tempel, samen met een boer en zijn twee koeien.

De tempel is gewijd aan Vishnu. Je kan binnen in enkelee spectaculaire bakstenen reliëfs van Vishnu zien. Op de foto hier zie je de reliëfs van Lakshmi, de vrouw van Vishnu. De tempel werd in de jaren 1960 gerestaureerd, daarom ziet hij er zo nieuw uit.

2.12 Ta Prohm

Ta Prohm is de laat twaalfde eeuwse tempel die een rol speel in de film Lara Croft: Tomb Raider. Ondanks dat de film in 2001 uitkwam, is de tempel nu nog steeds razend populair, en terecht. Ze is helemaal overgroeid door de jungle, en dat zorgt voor prachtige taferelen. Men heeft er wel eens aan gedacht om de wurgvijgen en kapokbomen deels te verwijderen, maar eigenlijk houden die nu de tempel samen. Deze tempel is het summum voor elke Indiana Jones en Lara Croft-fan. Ik liep er rond als een kind in een chipswinkel, met een idiote grijns op mijn gezicht.

Ta Prohm werd gebouwd door Jayavarman VII als een boeddhistisch klooster. Er woonden zo'n 12.000 mensen en de tempel stelde nog eens zo'n extra 80.000 mensen te werk. Het is een groot en zer fotogeniek complex. Neem zeker je tijd om elk hoekje te ontdekken.

2.13 Ta Keo

Ta Keo is een hoge staatstempel, gebouwd door Jayavarman V. De bouw van de tempel begon rond 975, maar hij werd nooit helemaal afgemaakt. Misschien komt dit doordat hij getroffen werd door de bliksem, wat als een slecht voorteken werd beschouwd. De tempel is niet echt versierd, en dus vooral een hoopje stenen. Je kan wel tot heel hoog (zo'n 21 meter boven de begane grond) er op klauteren, waardoor je een mooi zicht van de omgeving hebt.

2.14 Angkor Thom

Angkor Thom is een gigantisch complex met drie grote staatstempels: Bayon, Baphuon en Phimeanakas. Het geheel bevindt zich op een terrein van 3 vierkante kilometer, met acht meter hoge muur en gracht rond.

2.14.a Bayon

Bayon is de tweede drukst bezochte tempel in het gebied, na Angkor Wat. De tempel heeft heel veel torens, met meer dan 200 gezichten van de bodhisattva Lokesvara in gekapt. De staatstempel werd in de late 12e/begin 13e eeuw gebouwd.

Bayon is een tempel met meerdere niveaus. Op het onderste niveau is het het rustigst. Daar kan je de vele bas-reliëfs ontdekken waarmee de tempel is verierd. Klim je hoger, dan kom je korter bij de mysterieuze gezichten.

De tempel wordt gerestaureerd, dus een deel zal niet bereikbaar zijn. Gelukkig is hij groot genoeg om er alsnog meer dan een uur zoet mee te zijn.

2.14.b Terras van de olifanten

Vroeger zou er op het terras van de olifanten een grote ceremoniële hal hebben gestaan. Het is leuk om over het terras te lopen, maar kijk zeker ook naar de olifanten op de zijkant ervan. De olifantenfries is wel 300 meter lang.

2.14.c Terras van de leprakoning

Men denkt dat het terras van de leprakoning de plek is waar de vorsten vroeger gecremeerd werden. Het terras is versierd met honderden uitgehouwen goden en beeltenissen. Je kan ook via een smal gangetje rond het terras lopen, en zo nog meer versieringen ontdekken.

2.14.d Baphuon

Baphuon is de tweede staatstempel van Ta Prohm en werd in de 11e eeuw gebouwd voor Udayadityavarman II. Je bereikt de tempel via een leuke hoger gelegen wandelweg. De tempel is vooral bekend voor de westelijke muur, waar een gigantische liggende boeddha in is uitgehouwen. Je kan deze op de rechtse foto zien. Je ziet de boeddha niet meteen als je er voor staat, maar eens je hem ziet, kan je hem niet meer "onzien".

Het heeft trouwens 50 jaar geduurd om Baphuon te restaureren tot de staat waarin je de tempel nu kan zien. In 1959 besloten de Fransen dat Baphuon alleen maar gered kon worden, door hem volledig af te breken, en daarna steen per steen weer herop te bouwen. De tempel werd echter verlaten in 1971, toen er oorlog uitbrak. Op zich niet zo'n ramp, ware het niet dat de Rode Khmer besloot om alle documenten van de opgraving te verbranden. De archeologen moesten later dus maar op goed geluk de tempel terug in elkaar puzzelen. Pas sinds 2011 staat de tempel er terug zoals ze er nu staat.

2.14.e Phimeanakas

Phimeanakas werd in de late 10e eeuw gebouwd voor Suryavarman I. Het complex is vrij klein. Op de linkerfoto zie je de toegang, op de rechterfoto de tempel zelf. De mythe gaat dat de tempel bewoond werd door een geest, die overdag de vorm aannam van een negenkoppige slang, en 's avonds van een mooie vrouw. De koning moest elke avond de vrouw bezoeken, voor hij naar zijn eigen vrouw mocht gaan, of er zou een groot onheil komen. Dit klinkt vooral alsof de koning een maîtresse had verstopt in Phimeanakas.

2.15 Banteay Srei

Banteay Srei ligt zo'n 35 kilometer van Angkor Wat en is een klein, maar enorm mooi, tempelcomplex. Het is er meestal ook erg druk. De tempel is volledig in roze zandsteen opgetrokken, waardoor hij heel anders is dan de andere tempels die je in Cambodja vindt. De tempel werd niet door een koning gebouwd, maar door twee lokale functionarissen. In 967 werd de tempel gewijd aan Shiva, maar de bouwwerken zouden nog enkele jaren verdergaan. Zoals bij veel tempels kom je eerst wat opdringerige kooplui tegen. Ik vind het zo gek, dat iedereen zijn waar mag aanbieden aan de tempels.

De tempel staat, buiten zijn roze steen, gekend voor de vele delicate versieringen. De beelden die je hier ziet van wachters met mensenhoofden zijn eigenlijk reproducties. De originele beelden werden door de Fransen meegenomen en bevinden zich nu in het Musée Guimet in Parijs. Deze tempel is een van de mooiste die ik ooit zag, maar de massa mensen op een kleine oppervlakte maken het wel een beetje een uitdaging om er een rustig bezoekje aan te brengen.

2.16. Beng Mealea

Beng Mealea ligt zo'n 50 kilometer van Angkor Wat en is de nieuwste toevoeging aan de Angkor pass. Deze tempel liet allicht de grootste indruk op mij achter. Het is een gigantisch stenen doolhof in de jungle, dat je via een houten pad kan verkennen. Sinds 2003 werden hier al 438 antipersoonsmijnen en 809 andere explosieven onschadelijk gemaakt. Je kan er nu echter met een gerust hart rondlopen, en dat heeft mij wel geraakt. De sfeer in deze tempel is ook fenomenaal. De jungle heeft Beng Mealea volledig overwoekerd. Het geheel is nu een spectaculaire symbiose van mens en natuur.

Het is niet heel duidelijk wanneer de tempel gebouwd werd. Men denkt rond het midden van de 12e eeuw, aan de lay out te zien, die lijkt op die van Angkor Wat. Het tempelcomplex is ongeveer een vierkante kilometer groot en was omringd door een, nu vaak droge, slotgracht. De tempel is versierd met heel fijne details, die je zelfs nu nog kan zien. Je volgt een houten pad door een doolhof van kamertjes en open ruimtes. Op een gegeven moment kan je zelfs een onderaardse gang induiken, om zo langs de achterkant er weer uit te komen. Ik was gemakkelijk twee uur aan het dwalen door de overblijfselen.