4. Sant'Ignazio

De Sant’Ignazio di Loyola in Campo Marzio (of de Sant’Ignazio voor de vrienden), is een van de belangrijkste barokkerken van Rome. De heilige Ignatius, stichter van de Jezuïtenorde werd niet hier begraven, maar in de hoofdkerk van de orde: de nabijgelegen Gesù. Kijk in de kerk zeker eens omhoog naar de koepel. Dit is immers geen koepel, maar een trompe-l’oeuil! Normaliter ging er wel een koepel komen, maar de monniken uit een naburig klooster zouden geklaagd hebben dat die koepel het zonlicht zou blokkeren in hun bibliotheek.

Inkom: gratis
Locatie: Via del Caravita, 8a, 00186 Roma
Openingsuren: ma-za 7u30-19u; zo 9u-19u
Website: santignazio.gesuiti.it

5. Santa Maria Sopra Minerva

Deze kerk werd in de dertiende eeuw gebouwd naar de Santa Maria Novella in Firenze en is de enige gotische kerk in Rome. De kerk staat op een voormalige tempel van Minerva, wat meteen haar naam verklaart. Al in de achtste eeuw stond hier een kerk, maar die werd afgebroken en dan werd dit exemplaar gebouwd

Onder het hoofdaltaar ligt het graf van de Heilige Catharina van Siena. Haar hoofd bevindt zich wel nog steeds in Siena. Deze vrouw is degene die de paus wist te overtuigen om van Avignon terug naar Rome te keren. Links van het altaar staat een prachtig beeldhouwwerk van Michelangelo: ‘de verrezen Christus’ (eerste rij, rechtse foto). De bronzen lendendoek is later uit preutsheid toegevoegd. Vroeger droeg het beeld ook een tijdje een bronzen schoen om het beeld te beschermen tegen gestreel en gekus van geestelijken. Gelukkig heeft men de schoen weer verwijderd. Fra Angelico ligt in deze kerk begraven. Achter het hoofdaltaar bevinden zich ook de graven van de twee uit Firenze afkomstige Medici-pausen: Leo X (1513-1521) en Clemens VII (1523-1534).

De olifant voor de kerk werd door Bernini ontworpen en door zijn leerlingen uitgevoerd.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza della Minerva, 42, 00186 Roma
Openingsuren: ma-vr 7u-19u; za-zo 8u-12u en 15u-19u
Website: www.basilicaminerva.it

6. San Luigi dei Francesi

Deze kerk is vooral bekend voor de drie werken van Caravaggio, die hier al sinds het einde van de zestiende eeuw hangen. Het gaat om drie werken met scènes uit het leven van de heilige Mattheüs. Zoals bij vele kerken moet je een muntje in een machine stoppen om het licht bij de schilderijen te laten aangaan. Het is ook de kerk van de Franse gemeenschap in Italië.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di S. Luigi de' Francesi, 00186 Roma
Openingsuren: ma-vr 9u30-12u45 en 14u30-18u30; za 9u30-12u15 en 14u30-18u30; zo 11u30-12u45 en 14u30-18u30
Website: saintlouis-rome.net

7. Sant'Agostino

Deze kerk lijkt niet speciaal, maar bezit wel enkele mooie kunstwerken. Op de derde zuil aan de linkerkant schilderde Rafaël een fresco van Isaiah en in de eerste kapel links hangt het prachtige werk "Madonna di Loreto" van Caravaggio. Normaliter zou Rafaël meer fresco's geschilderd hebben. Isaiah was slechts een test. De opdrachtgever wou echter de gevraagde prijs van 70 scudi voor de fresco niet betalen. Rafaël haalt Michelangelo erbij, en die oordeelt dat alleen al de knie van Isaiah zoveel geld waard is. Maar de opdrachtgever wou toch niet betalen voor meer fresco's, dus daarom is het bij deze ene gebleven. Klinkt als een filmscenario, niet waa?

De gevel van de kerk werd gebouwd met Travertijn van het Colosseum.

Inkom: gratis
Locatie: Via di Sant'Eustachio, 19, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks, 7u45-12u en 16u-20u
Website (alleen in het Italiaans): www.santeustachio.it

8. Chiesa Nuova

De Chiesa Nuova is een erg mooi versierde barokke kerk. De stichter van de kerk, San Filippo Neri, wou echter niet dat de kerk gedecoreerd werd, want hij was zelf een erg sober man. Hij werd in deze kerk begraven. Bij het hoofdaltaar hangen drie schilderijen van Rubens. De plafondschilderingen werden gemaakt door Pietro da Cortona.

Inkom: gratis
Locatie: Via del Governo Vecchio, 134, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks, 7u30-12u en 16u30-19u
Website: www.vallicella.org

9. Gesù

De Gesù is de eerste Jezuïetenkerk in Rome en de laatste rustplaats van de heilige Ignatius van Loyola, stichter van de Jezuïetenorde. Op zaterdag en zondag kan je ook het kleine museum bezoeken dat bij de kerk hoort. De volledige naam van deze kerk luidt 'Santissimo Nome di Gesù' of de Allerheiligste Naam van Jezus. Op de gevel van de kerk zie je 'IHS' staan. Dit staat voor in hoc signo (vinces), in dit teken (zult u overwinnen). Dit is de goddelijke boodschap die keizer Constantijn in 312 in een lichtend kruis zou hebben zien verschijnen.

Inkom: gratis
Locatie: Via degli Astalli, 16, 00186 Roma
Openingsuren: kerk: 7u-12u30 en 16u30-19u; museum: za-zo 16u-18u
Website (alleen in het Italiaans): www.chiesadelgesu.org

10. San Bartolomeo

Deze kerk op het Tibereiland staat op een vroegere tempel voor Aesculapius, de god van geneeskunde. De zuilen in de kerk komen wellicht uit de tempel. Op de altaartrappen zie je een putdeksel met figuren die het ontstaan van de kerk vertellen.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di San Bartolomeo all'Isola, 22, 00186 Roma
Openingsuren: ma-za 9u30-13u30; zo 9u30-12u
Website: sanbartolomeo.org

11. San Marco

De San Marco is een van de oudste basilica's van Rome. De kerk werd gesticht in 336 en herbouwd in 833. Een van de apsissen (kapelletjes) werd in de negende eeuw versierd met een mooie mozaïek, die paus Gregorius IV toont.

Tegen de muur van de kerk staat buiten Madame Lucrezia, allicht een oud beeld van Isis. Dit is, net zoals Pasquino, een van de pratende standbeelden van Rome. Vroeger hing men hier commentaar op over de gang van zaken in de stad.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di S. Marco, 52, 00186 Roma
Openingsuren: di-vr 10u-13u en 16u-18u; za 10u-13u en 16u-20u
Website: www.sanmarcoevangelista.it

12. Santa Maria in Aracoeli

De Santa Maria in Aracoeli staat op het hoogste punt van de Capitolijn (een van de zeven heuvels waarop Rome werd gebouwd). De kerk werd gebouwd op een oude tempel voor Juno Moneta. Augustus had hier al een altaar (ara in het Latijns) laten bouwen, nadat de Tiburtijnse sybille (een orakelspreekster) de komst van de verlosser had aangekondigd. Maria zou dan met Jezus zijn neergedaald uit de hemel. Mooi verhaaltje, en het gaf de kerk haar naam, die 'altaar uit de hemel' betekent. De 124 traptreden voor de kerk zouden afkomstig zijn van een Romeinse tempel op de Quirinaal (een andere van Romes zeven heuvels), en in 1348 naar hier zijn gebracht.

Het kostbaarste goed in deze kerk is de Bambino, een beeldje van een kinneke Jezus, dat geneeskrachtige gaven zou bezitten. Het beeldje werd gesneden uit hout van Getsemane, de tuin aan de voet van de Olijfberg. Het originele beeldje werd echter in 1994 gestolen, en nu staat er dus een kopie in de kerk. De kerk wordt verder ook gekenmerkt door de hele steile trap die naar de toegangsdeuren leidt.

Inkom: gratis
Locatie: Scala dell'Arce Capitolina, 12, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks 9u-12u30 en 15u-18u30
Website (alleen in het Italiaans): www.vicariatusurbis.org/?page_id=188&ID=887

13. San Pietro in Carcere en de Mamertijnse gevangenis

San Pietro in Carcere is een kerk die boven de Mamertijnse gevangenis ligt. De gevangenis zelf dateert al van 630 v.Chr. Hier werden spionnen, overwonnen soldaten en algeheel vijanden van de staat, zoals de heiligen Petrus en Paulus, opgesloten. Je kan in de gevangenis gaan, en zien waar Petrus was vastgeketend. In de trappen zou ook een afdruk van zijn hoofd te zien zijn, van toen hij van de trappen viel. Allemaal een beetje vergezocht, gezien de Mamertijnse gevangenis toentertijd enkel toegankelijk was via een gat in het dak, dat er nu nog steeds is.

Andere bekende gevangenen waren bijvoorbeeld koning Jughurtha van Numidië en de medeplichtigen van Catilina's samenzwering. Vercingetorix zou hier ook onthoofd zijn.

Nog onder de Mamertijnse gevangenis ligt het Tullianum, dat pas in de jaren 1990 volledig werd uitgegraven. Dit is een nog oudere kerker.

Inkom: Kerk normaliter gratis, €12 voor Mamertijnse gevangenis
Locatie: Clivo Argentario, 1, 00186 Roma
Openingsuren: Kerk: dagelijks, 8u30-16u30;
Mamertijnse gevangenis: di-do-za-zo; alleen met rondleiding. Ter plaatse te boeken.
Website: tullianum.org

14. San Nicola in Carcere

Deze kerk werd in de achtste eeuw gebouwd op de site van drie republikeinse tempels. Je ziet aan de buiten- en binnenkant nog onderdelen van deze tempels. Je kan in de kelder ook kijken hoe de centrale tempel voor Juno de kerk ondersteunt.

Inkom: gratis
Locatie: Via del Teatro di Marcello, 46, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks 10u-17u
Website: www.vicariatusurbis.org

15. Santa Maria in Cosmedin

Wanneer je aan de Santa Maria in Cosmedin komt, zal je allicht een heleboel mensen in een rijtje zien staan in het portiek. De grootste attractie van de kerk bevindt zich immers daar: de bocca della verità. Het gaat hier om een oud Romeins putdeksel. Men denkt dat het de godheid Ouranos voorstelt, en dat het een put afsloot waarin het bloed van offerdieren, die hier aan Hercules werden geofferd, wegvloeide. Al in de middeleeuwen ging de legende rond dat je hand werd afgebeten als je ze in de mond van het deksel stak nadat je gelogen had. Het is nu onmogelijk geworden om er gewoon een foto van te nemen zonder in de rij te staan.

Bijna geen enkele van de drommen toeristen gaan effectief ook binnen in de kerk. Dit is echter zonde, want de kerk is zeker de moeite waard. Het altaar van de kerk is gemaakt uit een marmeren badkuip uit een van de thermen. De kerk werd in de zesde eeuw gebouwd. Het baldakijntje over het altaar stamt uit de dertiende eeuw, de klokkentoren dateert al uit de elfde eeuw.

In de kelder van de kerk kan je nog de overblijfselen zien van het Hercules-altaar dat hier gelegen was.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza della Bocca della Verità, 18, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks, 9u30-17u
Website (alleen in het Italiaans): 060608.it/it/cultura-e-svago/luoghi-di-culto-di-interesse-storico-artistico/chiese-cattoliche/basilica-di-santa-maria-in-cosmedin.html

16. San Giorgio in Velabro

Deze kerk is gemakkelijk herkenbaar aan de klokkentoren die er achter staat. Binnenin kan je zien dat deze kerk zeer oud is, want ze is erg weinig versierd. De kerk dateert dan ook al uit 685. De kleurige schildering achter het altaar komt uit de late twaalfde eeuw.

Onmiddellijk links van de kerk zie je dat het gebouw een kleine triomfboog, de Arco degli Argentari, in haar structuur incorporeert. Deze boog werd opgericht door de handelaars van het Forum Boarium (zo heette het plein in de Romeinse tijd) ter ere van Septimius Severus. Tegenwoordig is de boog goed afgeschermd, maar misschien kan je als je goed kijkt nog zien hoe Geta, een van de zonen van Septimius Severus, overal uit de boog is gekapt. Net zoals bij de boog van Septimius Severus op het Forum Romanum was deze boog het slachtoffer van de Damnatio Memoriae die Caracalla over zijn broer Geta uitsprak. Hierdoor moest Geta uit het collectief geheugen gewist worden. Omdat deze triomfboog door geldwisselaars werd geschonken, heeft men lang gedacht dat er een schat begraven lag. Zelfs paus Pius IV liet er in de zestiende eeuw naar graven, maar er zou niets gevonden zijn. Links vooraan op de boog zie je boven de afbeelding van de stier nog een dichtgemaakt gat.

"Velabro" verwijst naar "velabrum", het moeras waar de herder Faustulus Romulus en Remus zou gevonden hebben. Dat zou zich ongeveer hier bevonden hebben. In 1993 ging er een autobom af vlak bij de kerk. Het portiek stortte bijna volledig in. Net omdat deze kerk op de plaats zou staan waar Romulus en Remus werden gevonden, werd dit echt als een aanslag tegen de stad gezien.

Momenteel is de kerk erg in trek om te trouwen en om huwelijksverjaardagen in te vieren.

Inkom: gratis
Locatie: Via del Velabro, 19, 00186 Roma
Openingsuren: waarschijnlijk  tussen 10u en 12u en tussen 16u en 18u.
Website: www.sangiorgioinvelabro.org

17. Santi Cosma e Damiano

Deze kerk is alleen toegankelijk van juist buiten het Forum Romanum, hoewel je er van op het forum ook een mooi zicht op hebt. Men vermoedt dat hier een Romeinse bibliotheek gevestigd was op de plaats waar nu het schip van de kerk is. Het zou de Bibliotheca Pacis zijn geweest, van op het forum van Vespasianus, waar onder andere archieven over Romeins burgerrecht werden bewaard. De vestibule werd gemaakt uit de tempel van Romulus, dit is de kant die je van op het Forum Romanum kan zien. Van in de kerk kun je naar beneden kijken in deze lager gelegen vestibule, maar je kan er niet aan. De kerk is vanbinnen ook erg mooi versierd met onder andere mozaïeken.

Inkom: gratis
Locatie: Via dei Fori Imperiali, 1, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks, 10u-13u en 15u-18u
Website (alleen in het Italiaans): www.cosmadamiano.com

18. Santa Francesca Romana

De Santa Francesca Romana is de kerk met de witte gevel die je naast de boog van Septimius Severus ziet op het Forum Romanum. Je bereikt de kerk via een smal weggetje buiten het forum.

In de apsis zie je prachtige twaalfde-eeuwse mozaïeken. Verder vind je er ook de tombe van paus Gregorius XI, die de pausen terug naar Rome bracht na de ballingschap in Avignon. Ook het skelet van de heilige Francesca is er te bezichtigen.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di Santa Francesca Romana, 4, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks, 10u-12u en 15u-17u
Website: www.060608.it/en/cultura-e-svago/luoghi-di-culto-di-interesse-storico-artistico/chiese-cattoliche/santa-francesca-romana-al-palatino-santa-maria-nova.html

19. Trinità dei Monti

De Trinità dei Monti ligt boven aan de Spaanse trappen en kijkt uit over haar omgeving. De Franse koning betaalde in de zestiende eeuw voor de bouw van deze kerk. Het is dan ook de kerk van de Franse gemeenschap in Rome. Binnenin vind je enkele erg mooie fresco's van Daniele da Volterra, die als van de mooiste fresco's ter wereld worden beschouwd.

De laatste keer dat ik er was, werd de kerk jammer genoeg grondig gerenoveerd langs binnen en buiten. En dan krijg je dus foto's met een spandoek van pasta met scampi voor de kerk... Loop in elk geval langs boven ook eens langs het weggetje dat daar loopt. Je hebt een mooi zicht op Rome en het is er erg gezellig.

Inkom:
Locatie: Piazza della Trinità dei Monti, 3, 00187 Roma
Openingsuren: maandag gesloten; di-do 10u-19u; vr 12u-21u; za 10u-21u; zo 10u-20u
Website: trinitadeimonti.net

20. Santa Maria del Popolo

Deze kerk ligt achteraan de Piazza del Popolo en wordt vaak over het hoofd gezien. Ten onrechte, want in deze kerk hangen heel wat meesterwerken. De kerk zelf werd gebouwd op de vermeende begraafplaats van Nero, om deze plek van zijn kwade geesten te zuiveren. Nero zou hier immers een paar keer verschenen zijn.

Binnen vind je fresco's van Pinturicchio, een kapel ontworpen door Rafaël, beeldhouwwerken van Bernini en schilderijen van Caravaggio. Deze kerk is werkelijk dus een mini-museumpje. Het was ook hier dat Martin Luther zijn laatste mis als katholieke priester zou opdragen.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza del Popolo, 12, 00187 Roma
Openingsuren: ma-vr 7u30-12u30 en 16u-19u; za 7u30-19u; zo 7u30-13u30 en 16u30-19u
Website: www.santamariadelpopolo.it

21. Santi Vincenzo ed Anastasio

Dit kerkje tegenover de Trevi-fontein lijkt niets speciaals. De kerk bezit echter de harten en ingewanden van de 22 pausen die het Quirinaalpaleis als residentie gebruikten, in marmeren urnen. Het gaat om de pausen vanaf Sixtus V, die stierf in 1590, tot en met Leo XIII, die stierf in 1903. Jammer genoeg kan je de urnen wel niet zien, want ze zitten ingebouwd.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di Trevi, 00187 Roma RM
Openingsuren: dagelijks 7u15-20u
Website (gedeeld met andere kerken): www.vicariatusurbis.org

22. Santa Maria della Concezione en het Convento dei Cappuccini

De grote trekpleister van deze kerk en klooster zijn de cryptes tsjokvol schedels en botten. Daar mag je natuurlijk geen foto's van trekken. Gelukkig kan je er via google wel wat vinden, die ik hier niet zal plaatsen wegens copyright.

De kerk zelf is niet superspeciaal. Het schilderij van Michaël die de duivel vertrappelt van Guido Reni is wel de moeite waard om even te bekijken. Men zegt dat de duivel paus Innocentius X is, die door Reni veracht werd.

Het klooster van de kapucijnen is zeker een bezoek waard. Eerst leer je in een zeer uitgebreide tentoonstelling alles over de religieuze orde. Er zijn trouwens goede Engelstalige teksten voorzien. Maar daarna kom je natuurlijk in de pièce de résistance: zes kamers met de botten van vierduizend monniken, die stierven tussen 1528 en 1870. De botten zijn verweven tot patronen, guirlandes, of gewoon hoopjes. Het geheel is macaber en grappig.

Inkom: kerk: gratis; crypte: €8,50
Locatie: Via Vittorio Veneto, 27, 00187 Roma
Openingsuren: kerk: ma-za 7u-13u en 15u-18u; zo 9u30-12u.
Crypte: dagelijks, 9u-19u.
Website (alleen in het Italiaans): www.cappucciniviaveneto.it

23. San Carlo alle Quattro Fontane

Deze kerk was het eerste echte bouwwerk dat Borromini op commissie aanleverde in de zeventiende eeuw. Het vergde heel wat talent om de kerk op zo'n kleine oppervlakte als deze straathoek te bouwen. De kerk heeft trouwens ongeveer dezelfde oppervlakte als een van de grote zuilen in de Sint-Pietersbasiliek! Buiten staan de vier fonteinen die de kerk haar naam geven.

Inkom: gratis
Locatie: Via del Quirinale, 23, 00187 Roma
Openingsuren: ma-za 10u-13u, zo 12u-13u
Website (alleen in het Italiaans): www.sancarlino.eu

24. San Bernardo alle Terme

Deze kerk was vroeger een onderdeel van de uitgestrekte thermen van Diocletianus, net zoals de Santa Maria degli Angeli e dei Martiri. Deze kerk werd in 1598 gebouwd, en is geïnspireerd op het Pantheon. Er is ook een cassetteplafond met koepel en geen vensters. Het oog in de koepel waar het ligt door naar binnen valt, is afgedekt door een koepel met ramen. In de nissen staan reusachtige heiligenbeelden.

Inkom: gratis
Locatie: Via Torino, 94, 00184 Roma
Openingsuren: dagelijks, 6u30-12u en 16u-19u
Website: www.060608.it/en/cultura-e-svago/luoghi-di-culto-di-interesse-storico-artistico/chiese-cattoliche/chiesa-san-bernardo-alle-terme.html

25. Santa Maria della Vittoria

Deze kerk is werkelijk een hoogtepunt als je houdt van compleet over the top. Overal standbeelden, gouden details, zelfs beelden aan het plafond... Maar eigenlijk kom je toch vooral voor een ding naar hier: het waanzinnige beeld "De extase van de heilige Theresia" van Bernini. Theresia wordt bijna pornografisch extatisch afgebeeld. Bernini beeldde ook enkele toeschouwers van dit heilige tafereel af: kardinaal Frederico Cornaro en enkele familieleden.

Inkom: gratis
Locatie: Via Venti Settembre, 17, 00187 Roma RM
Openingsuren: ma-za 7u-12u en 15u30-19u
Website (alleen in het Italiaans): www.chiesasantamariavittoriaroma.it

26. San Pietro in Vincoli

In deze kerk worden de ketens (vincoli) bewaard waarmee Petrus geboeid zou zijn geweest in Jerusalem en in Rome, en die daarna miraculeus zouden zijn samengesmolten. Een ander hoogtepunt in deze kerk is de tombe voor paus Julius II, waar Michelangelo een groot stuk van zijn carrière is mee bezig geweest. In het Uffizi in Firenze en in het Louvre in Parijs staan nog beelden van geketende gevangenen die normaliter ook bij dit graf zouden moeten horen. Vooral de Moses-figuur op de tombe is ongelooflijk mooi. Wegens een foutieve vertaling in de middeleeuwen heeft Mozes twee hoorntjes in plaats van een stralenkrans. Men vermoedt dat Julius II hier trouwens niet begraven ligt, maar men weet niet waar hij dan wel zou liggen.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di San Pietro in Vincoli, 4/a, 00184 Roma
Openingsuren: dagelijks, 8u-12u30 en 15u-18u (van april tot september tot 19u)
Website: www.060608.it/en/cultura-e-svago/luoghi-di-culto-di-interesse-storico-artistico/chiese-cattoliche/chiesa-san-pietro-in-vincoli.html

27. Santa Maria Maggiore

De Santa Maria Maggiore staat op het hoogste punt van de Esquilijn, en is een van de vier grote basilica's van Rome. Deze kerk is dus ook extraterritoriaal Vaticaans gebied. De kerk is gebouwd op de plaats die Maria in een visioen aan paus Liberius zou hebben laten zien op 4 augustus 352. Op deze plek lag een hoopje verse sneeuw, dat het grondplan van de te bouwen kerk toonde. De eerste kerk die op deze plaats gebouwd werd, heette dan ook Santa Maria della Neva. Op 5 augustus wordt nog steeds met een sneeuwmachine het mirakel van 352 herdacht.  De huidige kerk dateert van de vijfde eeuw, maar de buitenkant is van de achttiende eeuw. Op de foto zie je trouwens de even monumentale achterkant, als je bij deze kerk überhaupt al van een achterkant kan spreken.

Vanbinnen ziet de kerk er relatief sober uit, in zoverre dat kan met zoveel gouden details. De kerk bezit heel veel relieken, maar de kostbaarste is een stuk van de kribbe van Jezus. Binnen is er ook een museumpje en kan je gegidste bezoeken vragen.

Inkom: gratis, museum en gegidste bezoeken 3 à 5 euro
Locatie: Piazza di S. Maria Maggiore, 42, 00100 Roma
Openingsuren: dagelijks, 7u-18u45
Website: www.vatican.va/various/basiliche/sm_maggiore/index_en.html

28. Santa Prassede

De Santa Prassede kerk dateert al uit de negende eeuw en zou gebouwd zijn op de plek waar Sint-Praxedes christenen die op de vlucht waren onderdak bood. De kapellen voor Theodora, de moeder van paus Paschalis I, zijn versierd met prachtige negende-eeuwse mozaïeken.

Inkom: gratis
Locatie: Via di Santa Prassede, 9, 00184 Roma
Openingsuren: dagelijks 7u-12u en 15u-18u30
Website (alleen in het Italiaans): santaprassede.wordpress.com

29. Santa Maria degli Angeli e dei Martiri

Deze kerk werd gebouwd in wat vroeger het tepidarium (warme ruimte met lauwwarm water) van de thermen van Diocletianus was. Dit is het laatste bouwwerk dat Michelangelo bouwde, maar het onderging in de eeuwen daarna nog heel veel veranderingen. Zelfs de indeling van de beuken in de kerk is veranderd! De roze granieten pilaren zijn met hun drie meter doorsnede de grootste in Rome. Acht zuilen komen origineel uit de thermen, de andere zijn zo goed nagemaakt in metselwerk dat je ze bijna niet kan onderscheiden van de originele. De sokkels van de zuilen zijn echter niet de originele antieke sokkels. Om wateroverlast tegen te gaan, werd de vloer van de kerk immers opgehoogd. Hierdoor zitten de originele sokkels zo'n 3 meter onder de grond. Van de zestien meter hoge zuilen zie je dus "slechts" zo'n 13,80 meter.

De meridiaan die in de kerk loopt, was tot 1846 de officiële tijdmeter van Rome. Tegenwoordig lost men elke dag op de middag een kanonschot van op de Janiculum-heuvel.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza della Repubblica, 00185 Roma
Openingsuren: ma-za: 7u30-19u; zo 7u30-19u30
Website (alleen in het Italiaans): www.santamariadegliangeliroma.it

30. Santa Maria in Domnica

De Santa Maria in Domnica staat in een heel rustig stukje van Rome, een beetje verwijderd van de toeristenmassa. Op het pleintje voor de kerk staat een navicella, een Romeinse stenen boot. Dit zou een votiefgift aan Isis zijn geweest van Romeinse matrozen. De kerk zelf dateert al van de zesde eeuw. Het plafond heeft zestiende-eeuwse schilderingen van nog meer boten. De echte trekpleister zijn de negende-eeuwse mozaïeken in de apsis.

Inkom: gratis
Locatie: Via della Navicella, 10, 00184 Roma
Openingsuren: Tot 2020 heel sporadisch open wegens werken.
Website: www.santamariaindomnica.it

31. San Clemente

Deze kerk is een opeenstapeling van drie heiligdommen uit heel verschillende tijdstippen. Er is een middeleeuwse basilica, een eerdere kerk uit de vierde eeuw en een Mithras-tempel uit de late tweede eeuw, samen met enkele kamers van een Romeins huis uit de eerste eeuw.

Je vindt de relieken van paus Clemens I, paus van 90 tot 99, hier. Verder is het interieur van de basilica mooi versierd met mozaïeken en fresco's. Ook het schip van de eerdere kerk die je onder de grond kan bezichtigen is versierd met fresco's. In het gedeelte van de Mithras-tempel zie je een beeld van Mithras die de stier verslaat.

Inkom: Kerk gratis, opgravingen €10
Locatie: Via Labicana, 95, 00184 Roma
Openingsuren: ma-za 9u-12u30 en zo 12u15-18u
Website: www.basilicasanclemente.com

32. Santa Croce in Gerusalemme

De Santa Croce in Gerusalemme is een van de zeven pelgrimskerken van Rome. De kerk zou staan op de plaats waar het paleis van de heilige Helena, de moeder van Constantijn, stond en waar zij de relieken van het kruis van Christus bewaarde. Delen van de kerk dateren uit de vierde eeuw. De mooie schilderingen in de apsis zijn echter van de late vijftiende eeuw. Hun levendige kleuren vallen erg op. Je kan ook naar beneden gaan in de kerk, naar het niveau van Helena's huis. Er staat onder andere een standbeeld van de heilige, waar mensen boodschappen bij leggen. De kruisrelieken kan je ook bekijken, en zijn de drie grootste overgeleverde fragmenten van het kruis. Of ze echt zijn, kan je natuurlijk nooit met zekerheid zeggen. Er zijn ook nog verschillende andere relieken.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di S. Croce in Gerusalemme, 00185 Roma
Openingsuren: dagelijks 7u-12u45 en 15u30-19u30
Website: www.santacroceroma.it

33. Domine Quo Vadis

Dit kerkje zou op de plaats staan waar Petrus Jezus zag, terwijl hij (Petrus) wegvluchtte van de vervolgingen in Rome. Petrus vroeg "Domine, quo vadis?", en Jezus antwoordde dat hij terugging om nog eens gekruisigd te worden. Dit overtuigde Petrus om terug naar Rome te keren en zijn lot te aanvaarden. In deze kerk vind je echter slechts een replica van de voetafdrukken, de "echte" zijn verhuisd naar de San Sebastiano wat verderop.

34. San Sebastiano fuori le Mura

In deze kerk worden de "originele" voetafdrukken van Jezus bewaard, van toen Petrus hem tegenkwam en "Domine, quo vadis?" vroeg. De kerk is een basilica die vaak gerenoveerd is, maar origineel door Constantijn werd gebouwd. Men zegt dat Petrus en Paulus hier een tijdje begraven hebben gelegen. Je kan onder de kerk ook een tour van de catacomben krijgen, hoewel die van San Callisto even verderop interessanter zijn.

Inkom: gratis, catacomben zijn wel betalend
Locatie: Via Appia Antica, 136, 00179 Roma
Openingsuren: dagelijks, 8u-13u en 14u-17u30
Website (alleen in het Italiaans): www.060608.it/en/cultura-e-svago/luoghi-di-culto-di-interesse-storico-artistico/chiese-cattoliche/basilica-di-san-sebastiano-fuori-le-mura.html

35. Santa Maria in Trastevere

Deze kerk werd gebouwd op de plaats waar er op de dag van Jezus' geboorte een oliebron ontsprong. Men zegt wel eens dat dit het eerste christelijke heiligdom van Rome was en een van de eerste plaatsen waar een openbare mis gehouden werd. Het grootste stuk van de huidige kerk dateert echter van 1140 en werd gebouwd met stenen uit de thermen van Caracalla. In de kerk vind je erg mooie mozaïeken. 

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di Santa Maria in Trastevere, 00153 Roma
Openingsuren: dagelijks, 7u30-21u
Website: www.060608.it/en/cultura-e-svago/luoghi-di-culto-di-interesse-storico-artistico/chiese-cattoliche/basilica-di-santa-maria-in-trastevere.html

36. San Pietro in Montorio

Deze kerk werd gebouwd op de plaats waar men vroeger geloofde dat Petrus gekruisigd is geweest. De kerk is heel populair voor huwelijken, zoals je hierboven ook kan zien... Onder het hoofdaltaar ligt Beatrice Cenci begraven. Men had haar beschuldigd van de moord op haar vader en haar onthoofd aan de Engelenbrug.

Op het binnenplein naast de kerk kan je het Tempietto, of tempeltje zien van Bramante. Dat zou staan op de exacte plaats waar Petrus stierf, maar dit is dus verkeerd.

Inkom: gratis
Locatie: Piazza di S. Pietro in Montorio, 2, 00153 Roma
Openingsuren: dagelijks, 8u30-12u
Website (alleen in het Italiaans): www.sanpietroinmontorio.it

37. Vaticaanse musea

De Vaticaanse musea bevatten een van de mooiste, zo niet de mooiste, kunstcollecties ter wereld. De pausen waren jarenlang zeer belangrijke opdrachtgevers, en mensen zoals Michelangelo en Rafaël hebben nog voor hen gewerkt. Bovendien vergaarden ze over de jaren heen heel wat werken, van Egyptische beelden, over een gigantische collectie Romeinse kunst, tot moderne kunst. Om deze musea te zien, heb je dus wel wat tijd nodig. Ik heb meestal een toegangsticket voor 12u30, omdat ik eerst de Sint-Pietersbasiliek nog ga zien, en ze moeten mij er echt buitengooien tegen sluitingsuur.

Om van de Sint-Pietersbasiliek naar de Vaticaanse musea te gaan, moet je het Sint-Pietersplein weer aflopen. Als je met je gezicht naar de basiliek staat, loop je naar rechts en volg je de muur van Vaticaanstad. Wanneer je een rij mensen tegenkomt, loop je die gezwind langs rechts voorbij. Jij hebt immers al je inkomkaartjes online gekocht! Je kan de ingang niet missen, wanneer je langs die rij mensen blijft lopen. Tickets koop je hier, op de officiële website van het Vaticaan. Ik raad aan om het museum niet met een gegidste tour te volgen, maar rustig zelf de collectie te ontdekken. Overal in de musea heb je shortcuts naar de Sixtijnse kapel, maar die zou ik niet nemen. Dan mis je te veel van de rest van de prachtige collectie. Verder zou ik ook de laatste zondag van de maand vermijden. Dan zijn de Vaticaanse musea gratis, maar is het er zo mogelijk nog drukker en kan je dus amper iets zien van de collectie.

Niet alle onderdelen van de musea zijn altijd toegankelijk voor het publiek. Hier vind je enkele van de grootste bezienswaardigheden, die je zeker moet zien, geordend per deelmuseum in de volgorde dat je ze tegenkomt:

1. Museo Pio-Clementino
Hier vind je de beste klassieke beelden, en een echte must om te bezoeken. Je vindt er onder andere de volgende topstukken:
- de Laocoön groep uit de eerste eeuw v.Chr. (eerste foto van de eerste rij). Deze beeldengroep is een van de meest bekende klassieke beelden. Het beeldt de Trojaanse priester Laocoön uit, die samen met zijn zonen door een zeeserpent wordt gedood, wanneer hij de Trojanen wilt waarschuwen voor de gevaren van het paard van Troje.
- de Apollo Belvedere (eerste foto van de tweede rij), een Romeinse kopie van een origineel uit de vierde eeuw v.Chr.
- een standbeeld van Hermes, dat door de kunstenaar Poussin wordt beschreven als het mooiste mannelijk naakt dat hij ooit zag.
- de galerij van de standbeelden en de galerij van de bustes: meer standbeelden en bustes dan je ooit bij elkaar hebt gezien, met prachtige beelden van onder andere de godin Diana (derde foto van de eerste rij).
- de Belvedere Torso (eerste foto van de derde rij): dit standbeeld zou door Apollonius, een Griekse beeldhouwer uit de eerste eeuw v.Chr. gemaakt zijn. Het beeld wordt beschouwd als een bijna perfect voorbeeld van de mannelijke anatomie, en als je het ziet, zul je snappen waarom. Veel beeldhouwers uit de Renaissance, zoals Michelangelo, hebben het beeld bestudeerd voor zijn proporties. Zelf vind ik het ook, in al zijn ‘kapotheid’, nog steeds een van de meest indrukwekkende dingen die ik ooit zag. Het is een ongelooflijk ding van schoonheid.
- de grote schotel uit de Domus Aurea (tweede foto van de derde rij). De grote schotel staat op een mozaïek uit de tweede eeuw, en wordt omringt door schitterende beelden. Zie je ook de lichtelijk dwaze bronzen Hercules?

2. Museo Gregoriano Egizio
Dit museum bevat een goede collectie van Egyptische artefacten. Er staan prachtige Egyptische beelden, uit de faraonische periode en uit de Romeinse periode. Er zijn ook enkele mooie kleitabletten uit Mesopotamië en Assyrische, Sumerische en Perzische bas-reliëfs.

3. Museo Gregoriano Etrusco
Dit museum durft al wel een keer gesloten te zijn. Het bevat heel wat mooie Etruskische kunst. Als het open is, moet je zeker naar de Regolini-Galassi tombe uit de zevende eeuw v.Chr. gaan kijken. Ook het standbeeld van Adonis en de Griekse vaas waar Menelaos en Odysseus op afgebeeld staan, zijn de moeite waard.

4. Galleria dei Candelabri
Zoek in deze gang zeker naar de kopie van de Diana van Efeze, een Diana-beeld met vele borsten. De borsten zijn volgens de officiële Vaticaanse dienst natuurlijk wel bijeneieren…

5. Galleria degli Arazzi
Hier hangt een collectie Belgische en Italiaanse wandtapijten. Persoonlijk vind ik dit een beetje een stoffige galerij.

6. Galleria delle Carte Geografiche
Deze grote, protserige galerij hangt vol met kaarten, zoals de naam het al zegt. De galerij zelf is er een van de mooiste uit het Vaticaan.

7. Hal van de onbevlekte ontvangenis
Deze hal bevat fresco’s maar is op zich niet zo erg interessant.

8. Stanze di Raffaello
De kamers van Rafaël zijn beschilderd door, zoals de naam het zegt, Rafaël. Deze kamers zijn een absolute must om te zien. Vanaf de derde foto van de derde rij ziet u enkele van de schilderingen. Zeker de ‘School van Athene’, het ‘Dispuut over het sacrament’ en ‘de bevrijding van Petrus’ zijn meesterwerken.

9. Appartamento Borgia
Hier hangt best veel moderne kunst, en is niet erg interessant.

10. De Sixtijnse Kapel
De Sixtijnse Kapel is het orgelpunt van een bezoek aan de Vaticaanse musea. Er mogen geen foto’s getrokken worden en je moet er stil zijn, maar van de pracht word je gewoon ook stil. It’s worth the hype. De kapel werd voor paus Sixtus IV gebouwd tussen 1473 en 1483. Hier vindt het conclaaf van de kardinalen plaats, wanneer er een nieuwe paus moet gekozen worden. Het plafond en het Laatste Oordeel achter het altaar zijn tezamen misschien wel het hoogtepunt van de westerse kunst. Het is alleszins wel het grootste kunstwerk dat ooit door een man werd bedacht en uitgevoerd, de uomo universale Michelangelo. De werken aan de zijkant werden uitgevoerd door verschillende uitmuntende schilders, zoals Perugino en Botticelli. Hoe goed deze schilders echter ook zijn, ze worden compleet overschaduwd door het meesterwerk van Michelangelo. De plafondfresco’s beelden scenes uit het Oude Testament uit, van de creatie van het licht tot de dronkenschap van Noah. De bekendste schildering is natuurlijk die van de creatie van Adam. Neem je tijd om alles rustig te bekijken, want het is echt de moeite waard. Het Laatste Oordeel werd meer dan twintig jaar later geschilderd door Michelangelo, tussen 1535 en 1541. Er wordt gezegd dat Michelangelo weinig zin had om zowel het plafond als het Laatste Oordeel te schilderen, en meermaals heeft geprobeerd om onder beide werken onderuit te komen. Hij was toentertijd immers veel liever bezig met beeldhouwen. Hij moest de werken voor de pausen echter toch doen, en besloot dan om helemaal alleen te schilderen, vaak achter gesloten deuren.

11. Museum van de Christelijke kunst
Dit museum zou niet zo veel voorstellen, ware het niet dat de Aldobrandini Trouw hier te zien is. Dit is een Romeinse fresco uit de eerste eeuw v.Chr., en werkelijk een van de meest gedetailleerde fresco’s uit die tijd die we hebben kunnen terugvinden.

12. De bibliotheek van het Vaticaan
Helaas zijn de deuren van de bibliotheek in 95% van de gevallen stevig gesloten.

13. Braccio Nuovo
In deze lange galerij staan heel wat antieke beelden op elkaar gepakt. De galerij bevat ook het bekende beeld van Augustus die met gestrekte arm zijn leger toespreekt.

14. Museo Chiaramonti
Deze galerij is wel 300 meter lang en bevat honderden Romeinse bustes.

15. Pinacoteca
De Pinacoteca bevindt zich in een beetje een apart gebouw, maar sla deze galerij zeker niet over! Bekijk bijvoorbeeld de Simoneschi Triptiek van Giotto of de mooie werken van Fra Angelico en Filippo Lippi. Rafaël heeft zijn eigen kamer, met onder andere de Transfiguratie (eerste foto van de onderste rij). Er hangt ook een mooi werk van Leonardo Da Vinci, de heilige Hiëronymus, en enkele mooie werken van Caravaggio (zoals de tweede foto van de onderste rij).

16. Museo Gregoriano Profano
Dit museum ligt in een grote moderne ruimte, maar trekt helemaal niet zo veel bezoek. Het is ook niet altijd open voor het publiek. Als het open is, moet je het zeker een bezoekje brengen, om rustig eens rond te kijken. Je vindt er meer klassieke beeldhouwwerken, mozaïeken uit de thermen van Caracalla en Romeinse stèles (grafstenen).

17. Museo Pio Christiano
In dit museum kan je een erg mooi laat derde eeuws standbeeld zien van de goede herder. Je ziet er ook veel grafstenen van de eerste christenen in Rome, met onder andere beelden van de vis (Ichtus, staat voor Jezus), de vredesduif, vredespalmen,…

18. Museo Filatelico e numismatico
Hier vind je de postzegels en munten die Vaticaanstad doorheen de jaren uitbracht.

19. Museo Missionario Etnologico
Dit museumpje bevat kunst en artefacten die uit het verre oosten komen. Ze werden meegenomen door katholieke missionarissen.

Inkom: €17 en €4 reserveringskosten. Gratis op de laatste zondag van de maand, maar dat is niet aan te raden. Tickets koop je hier.
Locatie: Viale Vaticano, 00165 Roma
Openingsuren: Ma-za: 9u-18u; zo: 9u-14u
Website: www.museivaticani.va

38. Forum Romanum en de Palatijn

Op de foto zie je in volgorde van links naar rechts: de boog van Titus, de Basilica van Maxentius, de tempel van Romulus, de tempel van Antoninus en Faustina, de boog van Septimius Severus, de Curia, de tempel van Vesta, een standbeeld uit de tuin van het Huis van de Vestaalse Maagden, zicht op de gebouwen van de Palatijn, zicht vanuit de tuin van het Huis van de Vestaalse Maagden, nog een standbeeld uit die tuin, de tempel van Saturnus, tempel van Vespasianus en Titus, zichten van op de Palatijn en resten op de Palatijn.

Het Forum Romanum en de Palatijn (een van de zeven heuvels waarop Rome werd gebouwd) vormen de interessantste archeologische site die je in Rome kan bezoeken. Je kan de site en het Colosseum bezoeken met een ticketje. De tickets zijn online te verkrijgen, wat je een lange wachtrij aan het Colosseum kan besparen. Je kan ook echter gewoon ter plaatse eerst naar het forum gaan, en daar je ticket kopen. De wachtrijen zijn daar over het algemeen veel minder lang dan aan het Colosseum, en zo kan je nog gewoon ter plaatse beslissen op welke dag je wilt gaan. Je koopt je tickets ook best niet aan de ingang aan de Via dei Fori Imperiali. Er is een andere ingang, aan de Palatijn. Wanneer je met je rug naar het Colosseum staat en met je gezicht naar het forum, wandel je naar links, weg van de Via dei Fori Imperiali. Daar vind je een andere ingang tot het forum en de Palatijn, en daar staat meestal erg weinig volk.

Het forum was vroeger de centrale plaats in de stad. Je vond er de politieke instellingen en de belangrijkste religieuze instituten, er waren winkels en markten,…  De gebouwen waar je nu de resten van ziet, zijn wel nooit allemaal tegelijkertijd op het forum van Rome in gebruik geweest. Na de bouw van de keizerlijke fora wat verderop, taande ook de populariteit van het Forum Romanum. Om de resten goed te begrijpen, neem je best een boekje mee die de gebouwen goed beschrijft. Ik zal mijn best doen om per gebouw hier ook een uitgebreide beschrijving te plaatsen. Dan kan je ook deze website op jouw gsm raadplegen, kwestie van de stenen en het stof tot leven te brengen!

Op deze kaart kan je de verschillende gebouwen van het Forum Romanum zien. Deze afbeelding is volledig eigendom van www.planetware.com, en ik ben heel blij dat ik ze hier kan gebruiken. Het Forum Romanum is het lagergelegen deel van het archeologische park, de Palatijn ligt natuurlijk hoger.

Wanneer je binnenkomt via de ingang aan de Palatijn, ga je naar rechts, zodat we het bezoek kunnen beginnen op het Forum Romanum. Rechts zie je de Boog van Titus. Deze triomfboog werd gebouwd door de broer van keizer Titus, Domitianus. De boog werd na de dood van Titus in 81 gebouwd, om de overwinning in Judea van 70 te herdenken. De boog is doorheen de jaren vaak gerestaureerd geweest. Aan de binnenkant kan je reliëfs zien van onder andere Titus die in een paardenwagen rijdt met Nike, de godin van de overwinning.

Wanneer je hierna even verder wandelt, zie je rechts de Santa Francesca Romana en de tempel van Venus en Roma met de kenmerkende halve koepel. Je kan deze niet bezoeken vanuit het forum.

Recht voor je zie je de grote Basilica van Maxentius (op de kaart aangeduid met Basilica of Marentius or of Constantine). Men begon de bouw van dit gigantische complex onder Maxentius, en het werd afgemaakt door Constantijn. Constantijn was de co-keizer van Maxentius en zijn rivaal. Constantijn versloeg Maxentius tijdens de Slag om de Ponte Milvio in 312. Dit gebouw is dus heel wat jonger dan de Boog van Titus. Een Basilica was trouwens een gebouw waar handel werd gedreven en recht werd gesproken.

Wanneer je links gaat aan de Basilica van Maxentius, wandel je over wat men denkt dat de Via Sacra was. De eerste tempel die je rechts tegenkomt, is de tempel van Romulus, met daar achter de kerk Santi Cosma e Damiano. De tempel van Romulus is geen tempel voor de stichter van Rome, maar voor de zoon van de keizer Maxentius, die ook Romulus heette. De tempel dateert uit 309, en is al eeuwen een portaal voor de kerk van Santi Cosma e Damiano, die je alleen kan bezoeken van aan de andere kant.

Aan de overkant van de Via Sacra zie je mijn favoriete overblijfselen: de ronde tempel van Vesta en het huis van de Vestaalse Maagden. De tempel zelf is al regelmatig afgebrand, wat vrij ironisch is voor een tempel voor de godin van het haardvuur. Je kan er nog drie zuilen van zien. Het huis van de Vestaalse Maagden is een tweede-eeuwse reconstructie van een gebouw dat oorspronkelijk onder Nero werd gebouwd. Hier woonden de Vestaalse Maagden, die het vuur van Vesta altijd brandend moesten houden. De Maagden werden heel erg gerespecteerd in Rome. Je krijgt nog steeds een goed idee van hoe luxueus hun onderkomen was, wanneer je in de binnentuin van hun huis rond het bad wandelt.

Juist verderop op de Via Sacra zie je de overblijfselen van de Regia. De ondiepe trappen zijn een onderdeel van het eeuwenoude ‘huis van de Koningen’, dat allicht nog dateert van onder de tweede koning van Rome, Numa, die van 715 tot 673 v.Chr. zou geregeerd hebben. Er was hier ook een schrijn voor de god Mars, met schilden en speren. Wanneer deze schilden en speren zomaar zouden beginnen rammelen, was dit een slecht voorteken, en moest er een zuivering plaatsvinden. Julius Caesar verhuisde tegen 45 v.Chr. naar de Regia. Deze daad van hoogmoed werd hem natuurlijk niet in dank afgenomen.

Rechts van de Regia zie je de tempel van Antoninus en Faustina. Deze tempel is de best bewaarde tempel van het forum, omdat ze omgevormd werd tot de kerk van San Lorenzo in Miranda in de zevende eeuw. Je kan deze kerk langs de andere kant, buiten het forum, bezoeken. Antoninus en Faustina waren de ouders van keizer Marcus Aurelius. De trappen die je tot aan de tempel voeren zijn wel een moderne reconstructie en de barokke façade van de kerk dateert van 1602.

Wanneer je tussen de Regia en de tempel van Antoninus en Faustina door wandelt, kom je op je linkerkant de tempel van Julius Caesar tegen. Van de tempel is nu niet meer over dan een hoopje stenen, maar twee jaar na de dood van Caesar werd hier een groot gebouw opgericht. Het groene afdakje beschermt de ronde steen waar Caesar gecremeerd zou zijn.

Aan je rechterkant zie je de gigantische Basilica Aemilia. Deze Basilica werd in de tweede eeuw v.Chr. gebouwd, en bevatte dus rechtshoven en winkeltjes. Als je met je gezicht naar de Basilica staat, zie je helemaal links het ronde grondplan van het tempeltje voor Venus Cloacina, wiens wateren gebruikt werden voor zuiveringsrituelen. Het stond op de plaats waar het Cloaca Maxima-kanaal het forum binnenkwam, en zo het forumwater afvoerde.

Tegenover de Basilica Aemilia zie je de zuil van Phocas en het Lacus Curtius. Dit is de plek waar, volgens de legende, een kloof zich opende in de begindagen van de stad. Er werd gezegd dat deze kloof zich pas zou sluiten, indien de stad zijn kostbaarste bezit er in zou offeren. Marcus Curtius, een Romeinse soldaat, zei dat het kostbaarste bezit van Rome een trouwe burger was, en sprong met zijn paard in de kloof. De kloof sloot zich meteen. De zuil van Phocas herdenkt dit gebeuren.

Wanneer je iets verder wandelt, kom je op je pad de Lapis Niger tegen. Deze zwarte steen duidt de plaats aan waar de tombe van Romulus, deze keer wel de stichter van de stad, zou hebben gestaan. Dit was echt heilige grond.

Op je rechterkant zie je naast de Basilica Aemilia de resten van de Curia. In dit grote kubusvormige gebouw zetelde vroeger de Romeinse Senaat. Het werd gebouwd op bevel van Julius Caesar, maar wat je nu ziet is een derde-eeuwse reconstructie van onder keizer Diocletianus. De Curia heeft lang dienst gedaan als een kerk, en is pas in de jaren 1930 terug in zijn originele vorm hersteld. De originele deuren van de Curia hangen nu aan de San Giovanni in Laterano. De deuren die je hier ziet, zijn reproducties.

Naast de Curia zie je de kerk Santi Luca e Martina liggen. Op de heuvel ligt ook de Mamertijnse gevangenis.

De triomfboog die je hier ziet is de boog van Septimius Severus. De boog werd door de zonen van Septimius Severus, Caracalla en Geta, gebouwd in het begin van de derde eeuw, om hun vaders overwinningen tegen de Parthen te herdenken. Caracalla liet zijn broer Geta vermoorden, en sprak over hem een Damnatio Memoriae uit. Dit betekent dat Geta eigenlijk uit het collectief geheugen moest gewist worden. Hier op deze triomfboog zie je daar de gevolgen van: Geta’s hoofd werd overal weggekapt.

Links van de boog van Septimius Severus zie je de overblijfselen van de Rostra. Het lage muurtje hoorde eigenlijk bij een platform, van waarop belangrijke toespraken werden gegeven.

Tegenover en links van de Rostra zie je drie grote tempels: de tempels van Concordia, Vespasianus & Titus en die van Saturnus. De tempel van Saturnus is de oudste tempel van het forum, origineel gebouwd in 497 v.Chr.! De tempelbasis en de acht zuilen die je nu ziet, zijn echter het resultaat van herstellingswerken tussen 42 v.Chr. en 380. De tempel van Saturnus deed dienst als de Romeinse munt en schatkist. De achterwand van het forum is de massieve muur van het Tabularium, het oude stadsarchief. Helemaal links van de drie tempels staat een zuilenrij, de Portico Dii Consentes. Deze tempel werd in 367 nog gerestaureerd, en is dus het heiligdom dat het laatst gebruikt werd.

Wanneer je langs de andere kant van het Lacus Curtius terugkeert, kom je eerst op je rechterkant de Basilica Julia tegen, gebouwd onder Julius Caesar rond 50 v.Chr., toen hij terugkwam van de Gallische oorlogen. Er is momenteel wel niet zo heel veel meer van te zien.

Wanneer je verder wandelt, kom je op je rechterkant de tempel van Castor en Pollux tegen. Momenteel is dit niet meer dan een hoopje stenen met drie mooie Corinthische zuilen. De goddelijke tweeling, Dioscuri, waren de zonen van Jupiter en Leda. Deze tempel werd al aan hen gewijd in 484 v.Chr.!

Nu je rond bent op het Forum Romanum, is het tijd om naar de Palatijn te gaan. Ook deze kaart komt van www.planetware.com. De Palatijn is heel wat minder overzichtelijk dan het Forum Romanum, dus hier zal het heel wat moeilijker zijn om de verschillende gebouwen te herkennen.

Een ding dat niet op de kaart staat, maar zeker de moeite waard is, is de Rampa Imperiale van Domitianus. Dit is een overdekte doorgang die de Palatijn met het Forum Romanum verbindt. Keizer Domitianus liet de gang aan het einde van de eerste eeuw bouwen. Ondanks dat de gang zo’n 11 meter hoog is, werd het bouwwerk toch pas in 1900 herontdekt. Het duurde tot 2015 eer het publiek terug werd toegelaten in de gang.

We beginnen onze tocht helemaal links, op de kaart is dat onderaan. Daar vind je het Domus Severiana (of huis van Septimius Severus), de baden van Septimius Severus en het Septizodium. Deze structuren werden in de tweede eeuw gebruikt. Er blijft niet zo heel veel meer over van deze gebouwen. Het Septizodium was trouwens een monumentale façade, die bezoekers van Rome moest imponeren. Van hier uit heb je wel een erg mooi zicht op de Aventijn, een van de andere van Rome’s zeven heuvels. Je hebt er ook een mooi zicht op het Circus Maximus, of toch de ovalen piste die je nog kan zien.

Naast het complex van Septimius Severus zie je het stadion, met er rechts van het Domus Domitiana en het Domus Augustana. Het Domus Augustana was niet het huis van keizer Augustus, maar het huis van elke keizer. Uit de ruïnes is niet zo veel meer op te maken, maar het stadion is wel nog goed bewaard.

Naast deze ruïnes ligt het Museo Palatino, dat verschillende potscherven, beelden en andere architecturale fragmenten van gebouwen op de Palatijn huisvest. Op de begane grond zie je zelfs nog resten uit het originele dorpje uit de ijzertijd dat hier lag.

Rechts van het Museo Palatino ligt het Domus Flavia, gebouwd door keizer Domitianus. Ooit was dit de mooiste residentie op de Palatijn. Net zoals de andere gebouwen ligt het nu in duigen, maar het peristilium (zuilengang) is nog mooi te herkennen.

De Cryptoporticus is een lange ondergrondse gang die door Nero werd gebouwd om het Domus Tiberiana met de Palatijn te verbinden. Deze gang is ook open voor het publiek. In een van de onderaardse gangen werd keizer Caligula trouwens doodgestoken.

Het huis van Livia werd vroeger toegeschreven aan Livia, de vrouw van Augustus. Nu gaat men er echter van uit dat het gewoon nog een onderdeel van het Domus Augustana is. In het huis kan je nog enorm mooie Romeinse fresco’s zien.

De Farnese tuinen liggen rechts van de Cryptoporticus. Dit is een van de eerste botanische tuinen in Europa, aangelegd onder kardinaal Alessandro Farnese in het midden van de zestiende eeuw. In deze tuinen liggen de funderingen van de Domus Tiberiana, waar Nero, Tiberius en Hadrianus woonden.

Daar waar je de Palatijn opkan, aan de ingang waar je jouw ticketjes kocht, zie je de Vigna Barberini, de keizerlijke wijngaarden, en de funderingen van de Coenatio Rotunda. Dit was de roterende eetzaal van Nero en was nog een onderdeel van de veel verder gelegen Domus Aurea.

Inkom: €12, plus €2 wanneer je het ticket online koopt. Inkom voor het Colosseum is inbegrepen. Het ticket is twee dagen geldig, maar kan per site maar een keer gebruikt worden.
Locatie: Via della Salara Vecchia, 5/6, 00186 Roma
Openingsuren: klik hier om de wisselende openingsuren te bekijken.
Website: www.coopculture.it/en/heritage.cfm?id=4

39. Colosseum

Het Colosseum is allicht het bekendste monument uit Rome. Het staat er dan ook al eeuwen in al haar glorie. Een ticket voor het Colosseum geldt ook voor het Forum Romanum en de Palatijn. Je koopt daarom beter je ticket bij deze laatste attractie, want de rijen aan het Colosseum zijn erg lang. Het Colosseum is het voorbeeld voor stadia over heel de wereld. Iedereen weet wel dat er gevechten tot de dood plaatsvonden, maar hier vind je toch wat meer uitleg over het bouwwerk en haar functie.

Waar nu het Colosseum is, was vroeger een meer. Toen Nero zijn gigantische paleis, de Domus Aurea, liet bouwen, werd dit meer een onderdeel van de tuinen. Er werden zeeslagen op nagespeeld, en er stond een enorm standbeeld van Nero naast. Toen Nero stierf en Vespasianus aan de macht kwam, wou hij al de herinneringen aan Nero verwijderen. Het meer werd drooggelegd, en men begon aan de bouw van het Flavische amfitheater, of Colosseum, in 70. Men zegt wel eens dat hier 12.000 Joodse dwangarbeiders voor werden gebruikt. Het amfitheater kent dus van aan het begin een bloedige geschiedenis. Acht jaar later werd het al geopend door de zoon van Vespasianus, Titus, met 100 dagen aan spelen. Domitianus, de broer van Titus, werkte het stadion volledig af.

Aan de buitenkant zie je de verschillende etages goed door de verschillende soorten zuilen. De eerste etage heeft Dorische zuilen, de tweede Ionische, de derde Korinthische en de vierde etage heeft geen bogen maar wel Korinthische zuilen. De gaten die je in de blokken ziet, zijn van de metalen krammen die vroeger het geheel bij elkaar hielden. Deze zijn doorheen de eeuwen echter er uit gehaald en herbruikt, net zoals heel wat stenen, wat meteen verklaart waarom het Colosseum niet meer volledig rond is.

Onder het Colosseum loopt een wirwar van gangen, die je nu kan zien. Hier konden de vechters wachten op hun gevecht, en stonden de dierenkooien. Bovenop het Colosseum stonden palen, waartussen een zeil kon worden gespannen, zodat de toeschouwers droog of uit de zon zaten. De zitjes werden verdeeld volgens klasse, en er konden zo'n 60.000 mensen plaatsnemen in het Colosseum. De beste zitjes waren natuurlijk voor de keizer, maar ook de Vestaalse maagden hadden goede plaatsen. Bovenaan stond het plebs recht, en joelde, gooide met eten,... Juvenalis bedacht de uitspraak "panem en circenses", of brood en spelen, hiervoor. Zolang het volk maar eten en entertainment had, waren ze gelukkig.

Er waren drie soorten gevechten: tussen gladiatoren, met wilde dieren en geënsceneerde zeeslagen. De spelen werden vaak betaald door mensen die uit waren op politiek prestige. Veel van de gladiatoren waren beroepsatleten. Gevangenen en misdadigers werden wel eens ingezet tegen deze beroepsvechters. Men kon veroordeeld worden tot de arena, maar als je won, kon je je vrijheid weer kopen. Ook christenen konden hun vrijheid terugkopen en werden dus niet systematisch in de arena gegooid, ondanks wat de kerk ons wilt vertellen.

De wilde dieren werden met een soort lift uit de catacomben getakeld naar de arena. Arena betekent in het Latijn trouwens zand, en de vloer van het Colosseum was bedekt met zand.

Je kan rondlopen in de gangen en over de tribunes. In de hallen zijn er vaak ook tentoonstellingen.

Inkom: €12, plus €2 wanneer je het ticket online koopt. Inkom voor het Forum Romanum en de Palatijn is inbegrepen. Het ticket is twee dagen geldig, maar kan per site maar een keer gebruikt worden.
Locatie: Piazza del Colosseo, 1, 00184 Roma
Openingsuren: klik hier om de wisselende openingsuren te bekijken.
Website: www.coopculture.it/en/the-colosseum.cfm

40. Capitolijnse musea

De Capitolijnse musea bestaan uit het Palazzo dei Conservatori en het Palazzo Nuovo. Met een ticketje kan je de beide gebouwen bezoeken. De grote insidertip is hier om deze musea in de namiddag te bezoeken, en je via de onderaardse gang van het ene naar het andere gebouw te begeven. Deze gang loopt namelijk in wat vroeger het Tabularium (staatsarchief) was, een gigantische structuur achteraan het Forum Romanum. Vanuit de gang heb je het mooiste zicht op het Forum, en dit is nog beter wanneer je er na sluitingsuur van het Forum staat, wanneer je het kan bekijken zonder de drommen toeristen.

De musea zelf herbergen sommige van de belangrijkste Romeinse schatten van de stad. Als je geen enkel ander museum in de stad wilt doen, zou ik je toch aanraden om hier binnen te gaan. De wonderlijke ontdekkingsreis begint al op de binnenplaats van het Palazzo dei Conservatori. Daar liggen reusachtige brokstukken van een kolos van een standbeeld, waarvan men denkt dat het van keizer Constantijn is. In dit gebouw staat het originele ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius. Dit standbeeld stond voor haar overplaatsing naar de Piazza del Campidoglio jaren voor de San Giovanni in Laterano. Het is gespaard gebleven van omsmelting door vroege christenen omdat zij dachten dat het een standbeeld was van Keizer Constantijn, de eerste Romeinse heerser die het christendom erkende en volgde. Andere bekende beelden zijn dat van een jongen die een doorn uit zijn voet haalt, een bronzen hoofd van Brutus en het legendarische originele Etruskische bronzen beeld van de wolf die Romulus en Remus zoogt. De tweeling werd trouwens pas in de late 15^e eeuw toegevoegd, en is dus niet Etruskisch. Op de tweede verdieping vind je verschillende schilderijen, porselein,...

In het Palazzo Nuovo vind je onder andere het prachtige beeld van de stervende Galliër, een zaal vol bustes van Romeinse keizers en andere notabelen en een zaal vol bustes van bekende filosofen en redenaars zoals Socrates en Cicero. Vergeet zeker niet om de Capitolijnse Venus te aanschouwen in al haar pracht.

Inkom: €15
Locatie: Piazza del Campidoglio, 1, 00186 Roma 
Openingsuren: dagelijks 9u-19u30
Website: www.museicapitolini.org

41. Palazzo Massimo alle Terme

Samen met het Palazzo Altemps, de thermen van Diocletianus en de Crypta Balbi vormt het Palazzo Massimo alle Terme het Museo Nazionale Romano, waar je met eenzelfde toegangskaartje toegang toe krijgt. Het Palazzo Massimo alle Terme heeft een prachtige collectie Griekse en Romeinse artefacten om te bezichtigen. Het begint al met het prachtige standbeeld van Minerva (eerste rij, foto links) dat je opwacht wanneer je nog maar net binnen bent. Het bronzen standbeeld van een bokser wat verderop (eerste rij, foto rechts) is zo gedetailleerd dat je niet anders kan dan het vanuit alle hoeken bewonderen.

Er zijn beelden van keizers, van de keizerlijke familie, van goden, godinnen en atleten. De prachtige Portonaccio-sarcofaag staat in een donkere ruimte te blinken als weleer. Deze sarcofaag werd gemaakt in de tweede eeuw en beeldt overwinningen van Romeinen op barbaren uit. Verder zijn er ook kamers met extreem goed bewaarde Romeinse fresco's, die van hun oorspronkelijke vindplaats naar hier werden verhuisd om ze beter te conserveren. Ook de mozaïeken uit de collectie zijn zeer indrukwekkend. 

In de kelder is er ook een enorme muntencollectie, die strekt van de eerste bronzen munten uit de vierde eeuw v.Chr. tot de euro. Er ligt ook het gemummificeerde lijkje van een achtjarig meisje.

Inkom: €10, maar slechts €12 voor een combiticket voor Palazzo Altemps, Palazzo Massimo alle Terme, de termen van Diocletianus en de Crypta Balbi (3 dagen geldig)
Locatie: Viale Enrico De Nicola, 76, 00186 Roma
Openingsuren: gesloten op maandag. Di-zo 9u-19u30.
Website: www.coopculture.it/en/heritage.cfm?id=58

42. Palazzo Altemps

Samen met het Palazzo Massimo alle Terme, de termen van Diocletianus en de Crypta Balbi vormt het Palazzo Altemps het Museo Nazionale Romano, waar je met eenzelfde toegangskaartje toegang toe krijgt. In het Palazzo Altemps vind je de mooiste Romeinse beelden die het museum in bezit heeft. Het paleis zelf is met zijn beschilderde kamers en gangen op zich ook al enorm knap. De Romeinse beelden die je er ziet werden in latere jaren wel vaak hersteld, dus niet alle ledematen zijn origineel. Ga zeker op zoek naar de Ludovisi-sarcofaag. Het museum wordt door niet zo veel mensen bezocht, en dat zorgt er voor dat dit een erg aangenaam bezoekje waard is.

Inkom: €10, maar slechts €12 voor een combiticket voor Palazzo Altemps, Palazzo Massimo alle terme, de termen van Diocletianus en de Crypta Balbi (3 dagen geldig)
Locatie: Piazza di Sant'Apollinare, 46, 00186 Roma
Openingsuren: dagelijks 9u-19u45.
Website: www.coopculture.it/en/heritage.cfm?id=7