1. Tuol Sleng Genocide Museum

Als je meer wilt te weten komen over de verschrikking van het Rode Khmer-regime in Cambodja, dan begin je best hier. Het Tuol Sleng Genocide Museum bevindt zich in de gebouwen van een school die werd omgevormd tot gevangenis S-21. Hier werden ongeveer 20.000 mensen gevangen gehouden en gemarteld tussen 1976 en 1979. Zij waren zogezegd allemaal vijanden van Angkar (de naam voor het regime van de Rode Khmer). 

Het was niet de bedoeling dat de gevangen stierven in deze gevangenis. Daarvoor waren de Killing Fields uitgevonden. Je bezoekt de Killing Fields van Choeung Ek dan ook best na de gevangenis. Begin je bezoek aan Tuol Sleng zo vroeg mogelijk, zodat je genoeg tijd hebt om na de gevangenis en de Killing Fields nog iets leuks te gaan doen om je gedachten te verzetten. Ik moet toegeven dat het er bij mij allemaal heel erg inhakte.

Er zijn maar 12 mensen die Tuol Sleng overleefd hebben, en dus niet naar Choeung Ek werden gebracht of toch in de gevangenis stierven. Zeven volwassenen vijf kinderen raakten er levend uit, voor zover men weet. Een van deze kinderen stierf alsnog snel na de bevrijding. Ook buitenlanders werden trouwens gevangen gehouden in Tuol Sleng. Je leert over hen in het museum.

Er is een heel goede audiogids beschikbaar, zelfs in het Nederlands. Met deze audiogids krijg je langzaam maar zeker een inzicht in het regime dat verantwoordelijk was voor de dood van ongeveer een vierde tot een derde van de Cambodjaanse bevolking op drie jaar tijd. Vergis je trouwens niet, na 1973 was het nog niet over en uit met de Rode Khmer. Ze trokken zich verder weg in de jungle, maar maakten ook deel uit van de Coalition Government of Democratic Kampuchea. Deze coalitie hield, met steun van Westerse landen!, de zetel voor Cambodja in de Verenigde Naties tot 1993. De huidige premier van Cambodja, Hun Sen, is al sinds 1985 premier en ook hij heeft een verleden in de Rode Khmer. De geschiedenis en toekomst van Cambodja is dus verweven met dit bloederige regime.

Je moet hier een lange broek aandoen en je schouders bedekken. Je kan er broeken en t-shirts lenen als je zelf niets bij hebt. Er hangen best gruwelijke foto's, dus let goed op als je met kinderen er naar toe gaat. Je kan ook kennis maken met twee overlevers. Zij kregen de toestemming om hun kunst en boeken te verkopen op het binnenplein. Let wel op met het water dat er verkocht wordt. ik kocht er een grote fles water, maar proefde meteen dat dit geen zuiver water was en moest dus alles weggooien. Een drinkbus met filter (die ik toen helaas op mijn hostelkamer vergeten was) kan je voor dit soort geinigheden beschermen.

Inkom: $5.00 (incluis audioguide)
Locatie: St.113, Boeung Keng Kang III, Chamkarmorn, Phnom Penh
Openingsuren: dagelijks, 8u00-17u00
Website: tuolsleng.gov.kh

2. Killing Fields van Choeung Ek

Doorheen Cambodja zijn er meerdere Killing Fields. Dit zijn velden waar de Rode Khmer in grote getale vijanden van Angkar (hun staat) ombracht. In de Killing Fields van Choeung Ek werden zo'n 8985 lichamen gevonden in massagraven. Een groot deel van de botten liggen nu in de stupa die je op de foto ziet. Je kan er meer dan 5000 schedels zien, die bijna allemaal ingeslagen zijn. Er liggen nog steeds lichamen in de massagraven. Men heeft besloten om deze nu te laten liggen, en hen hun laatste rust te gunnen. Als het fel regent, komen er soms nog botten of stukjes stof naar boven. Zelf zag ik ook kleine vergane stukjes stof liggen tussen het gras. 

De Rode Khmer schoot de gevangenen niet dood. Om kogels te sparen, werden ze gedood met een harde klap op het hoofd en zo de put ingeduwd. De gruwelijkste plaats van deze Killing Fields is een grote boom, waar nu honderden lintjes en armbandjes aan hangen. Tegen deze boom vonden heel wat baby's de dood. Als je dat ziet, kan je niet anders dan even hard slikken, en een stofje uit je oog vegen.

Ook hier moet je bedekkende kledij aandoen. Er is ook een goede Nederlandse audiogids beschikbaar. Ik raad je aan om eerst het Tuol Sleng Genocide Museum te bezoeken, zodat je zeker alle historische achtergrond mee hebt.

Veel mensen vragen een tuktuk-chauffeur om hen eerst naar Tuol Sleng en daarna naar de Killing Fields te brengen en dan weer terug naar het hotel. Dit zou je zo'n 7 dollar mogen kosten, als je in het centrum van Phnom penh op hotel zit. Je kan echter ook gewoon Grab voor al deze verplaatsingen gebruiken. Dat zal je ongeveer hetzelfde kosten. Neem geen tuktuk die staat te wachten aan de Killing Fields. Zij vragen dubbel zoveel als het tarief eigenlijk is je met Grab bestelt.

Inkom: $6 (incluis audioguide)
Locatie: ផ្លូវជើងឯក, Phnom Penh
Openingsuren: dagelijks, 7u30-17u30

3. Russian Market

De Russian Market is mijn favoriete markt in Phnom Penh. De Khmer naam van de markt is Tuol Tompoung. Ze ligt een beetje uit het centrum, maar met een tuktuk ben je er zo voor 1 of 2 dollar. De markt is een leuke combinatie van souvenirkraampjes en kraampjes waar de lokale bevolking zijn inkopen doet. Zelf kocht ik er onder andere een ring, die gemaakt is van gevonden kogelhulzen. Of dat nu waar is of niet, ik heb de ringen wel nergens anders in Cambodja gezien. Dus ik hoop toch een beetje een uniek souvenir te hebben.

Op de markt kan je ook lekker eten, als je het aandurft. Ga gewoon bij een kraampje zitten, wapper naar wat eten, knik ja of nee als er gewezen wordt naar ingrediënten en voor je het weet heb je een heerlijke maaltijd voor enkele riels voor je neus! Als het om souvenirs gaat, geldt de regel dat je zeker moet afdingen.

Locatie: St. 163 Corner of St. 444, Phnom Penh, Cambodia, Phnom Penh 12310
Openingsuren: dagelijks, 6u00-17u00

4. Wat Langka

Wat Langka is een van de vijf heiligdommen die koning Ponhea Yat in 1442 liet bouwen en die als de vijf originele tempels van Phnom Penh worden benoemd. De naam komt van de historische banden die de tempel heeft met monniken in Sri Langka. 

Inkom: gratis
Locatie: Samdach Louis Em, Phnom Penh

5. Independence Monument

Het Independence Monument staat in het midden van een druk rond punt. Het werd in 1958 gebouwd om de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1953 te herdenken. Ondertussen dient het ook als een herdenkingsplaats voor alle doden van het land.

Locatie: kruising van Norodom en Sihanouk Boulevard

6. Wat Botum Watey Reacheveraram

De Wat Botum Watey Reacheveraram is een van de vijf originele tempels van Phnom Penh. Heel wat politici en eminente bewoners van de stad zijn hier begraven.

Inkom: gratis
Locatie: Oknha Suor Srun St. (7), Phnom Penh 12207

7. Cambodia Vietnam Friendship Monument

Dit beeld werd gebouwd eind jaren 1970 en symboliseert de goede band die het regime toen had met Vietnam. Het standbeeld werd ondertussen al aangevallen met hamers, men probeerde het in brand te steken en er ging al een autobom naast af. Toch blijft de overheid het herstellen. Het standbeeld is dan ook best omstreden. Eind jaren 70 viel Vietnam Cambodja binnen en werd de Rode Khmer verslagen. Vietnam bezette daarna Cambodja wel voor 10 jaar. Sommige mensen zien dit dus eerder als een hulde aan de bezetting door Vietnam.

Inkom: gratis
Locatie: Oknha Suor Srun St. (7), Phnom Penh 12207

8. Koninklijk paleis

De twee hoofdgebouwen die je op deze site kan bekijken, zijn de troonhal (maar je moet wel door de ramen kijken) en de zilveren pagoda. Verder staan er nog verschillende andere gebouwen en tempels, waardoor je toch wel een uurtje of twee zoet bent met dit complex. De troonhal wordt nu nog steeds gebruikt voor meetings en formele recepties. Het gebouw werd gebouwd in 1917 en is een replica van het houten paleis van koning Norodom dat in 1915 werd afgebroken.

De zilveren pagoda is, zoals je op de tweede foto van de eerste rij kan zien, niet gebouwd uit zilver. De vloer in de tempel zijn daarentegen wel allemaal zilveren tegels. Er ligt bijna overal tapijt, maar net naast de ingang kan je wat van de tegels zien. In het midden van de tempel staat de bekende Smaragden Boeddha. Men is niet zeker of dit beeldje van maar 50 centimeter hoog een moderne reproductie is of een origineel beeld van de 17e eeuw. Wat verderop kan je in de tempel een volgouden, levensgrote boeddha zien.

Op de muren van het binnenplein zie je veel schilderingen. Dit is het verhaal van de Ramayana. Dit is een hindoeïstisch epos waarin Sita, de vrouw van Rama, wordt gekidnapt door Ravana, een demon. Het is een woest geheel van vechtende apen, demonen en allerlei sprookjesfiguren. Cambodja kent haar eigen, gesimplifieerde, versie van de Ramayana, de Reamker. De Reamker wordt vooral in dans uitgebeeld.

Om het koninklijk paleis te bezoeken, moet je je bedekt kleden. Een lange broek en t-shirt is dus handig. Let ook goed op de openingsuren, want het complex sluit drie uur over de middag.

Inkom: $10
Locatie: Samdach Sothearos Blvd (3), Phnom Penh
Openingsuren: dagelijks, 8u00-11u00 en 14u00-17u00

9. Nationaal museum

Het nationaal museum is een heerlijke oase van koelte in het warme Phnom Penh. Het gebouw is erg mooi en ook de collectie mag er zijn. Je vindt er erg veel stukken uit de Angkor-periode maar ook heel wat vroegere artefacten. De teksten zijn ook in het Engels vertaald, dus je kan er effectief heel wat leren.

Het museum ging open in 1918. De collectie van het museum werd achtergelaten toen de Rode Khmer in 1975 de stad ontruimde. Toen de bevolking tegen 1979 terugkwam, was het dak ingestort en hadden de vleermuizen vrij spel om hun behoefte op de beelden te doen. Tegen 2002 was de vleermuizenplaag eindelijk onder controle en kon het museum weer open gaan.

Er worden ook traditionele dansshows georganiseerd aan het museum. Je kan daarvoor hier tickets kopen.

Inkom: $10
Locatie: Preah Ang Eng St. (13), Phnom Penh
Openingsuren: dagelijks, 8u00-17u00
Website: www.cambodiamuseum.info

10. Wat Ounaloum

Wat Ounaloum is een van de oudste pagodas in Phnom Penh en werd al in de 15e eeuw gesticht. De tempel werd flink beschadigd door de Rode Khmer, maar is nu terug een levendig centrum van boeddhisme. De naam komt van ounaloum, een haar uit de wenkbrauw van Boeddha, die hier bewaard wordt. Momenteel leeft ook het hoofd van het Cambodjaanse boeddhisme hier. Dat verklaart waarom dit een populaire pagoda is.

Inkom: gratis
Locatie: Samdach Sothearos Blvd (3), Phnom Penh 12206
Openingsuren: dagelijks, 6u00-18u00

11. Centrale markt

De centrale markt van Cambodja, ook gekend onder de naam Psar Thmei, is gehuisvest in een mooi Art Nouveau-gebouw. Als je hierbij in de buurt logeert, zit je vrij centraal voor de meeste bezienswaardigheden. Je moet hier wel goed afdingen, want de spullen zijn er duurder dan op andere markten.

Locatie: ផ្សារ​ធំ​ថ្មី, Calmette St. (53), Phnom Penh
Openingsuren: dagelijks, 6u30-17u30

12. Preah Sisowath Quay

De Preah Sisowath Quay is voor de Mekong wat de dijk van Blankenberge is voor de Noordzee. Het is de plek om te flaneren en gezien te worden. Het is fijn om er even rustig te wandelen en uit te waaien.

13. Phsar Chas

Phsar Chas, of de oude markt, is een heel lokale markt in Phnom Penh, waar weinig toeristen komen. Dit is de plek om je te laten overweldigen door groenten, fruit, vis en vlees. Je kan er geen souvenirs scoren, maar kijkt er wel je ogen uit.

Locatie: Oknha Plong, Phnom Penh
Openingsuren: dagelijks, 6u00-17u00 ongeveer

14. Night market

Op de night market staan niet zo veel kraampjes, en dan zijn het nog vooral kraampjes met neppe merkkledij. Er is echter ook een podium voor optredens. En het gedeelte waar je echt voor naar de nachtmarkt moet komen, zie je hier op de foto. Er liggen een heleboel matten in het midden en je kan er eten bestellen en gezllig op de mat opeten. 

Locatie: Preah Sisowath Quay, Phnom Penh, ter hoogte van Okhna Ing Bun Hoaw Avenue
Openingsuren: normaliter dagelijks, 17u00-23u00 ongeveer

15. Wat Phnom

Wat Phnom staat boven op de heuvel die Phnom Penh haar naam gaf. De Penh in de naam komt trouwens van Daun Penh, ofte grootmoeder Penh. Een standbeeld van deze figuur staat tegenover de tempel. In 1372 werd hier het eerste heiligdom gebouwd om de vier boeddhabeelden onder te brengen die Daun Penh had gevonden.

Het is er erg druk, met toeristen en devote boeddhisten.

Inkom: $1
Locatie: Norodom Blvd
Openingsuren: dagelijks, 7u00-18u00